تهیه بانک اطلاعات حفاظت‌گران ومرمت‌گران کشور

به منظور تهیه بانک اطلاعات حفاظت‌گران ومرمت‌گران کشور از کلیه محققان، پژوهشگران، مرمت‌گران تجربی و  برخی ازفارغ‌التحصیلان رشته حفاظت و مرمت آثار تاریخی-فرهنگی دعوت می‌شود تا نسبت به ارسال موارد زیر به آدرس [e-mail] یا تحویل اطلاعات به صورت مکتوب به پژوهشکده حفاظت آثار و اشیا تاریخی- فرهنگی  اقدام نمایند.

§        نام و نام خانوادگی : ناظم زارع

§      نشانی جهت مکاتبه و تلفن:  فارس – مرودشت – خیابان فردوسی – کوچه ولی زاده – پلاک 17 – کد پستی ( 73718-77317 )

§        آدرس الکترونیکی:  [e-mail]

§         مدارج علمی:  درجه هنری 3

§        سوابق اشتغال:  12 دوازده سال در آثار تاریخی تخت جمشید – نقش رستم و پاسارگاد و  غیره ......

§        سوابق تدریس:  

§        طرح‌های تحقیقاتی:

§        کتاب‌های تألیف شده:

§        مقالات ارائه شده در مجلات:

§        شرکت در کنفرانس‌ها:

§        دوره‌های تخصصی کوتاه مدت:

§        آشنایی با زبان‌ها

§         اهداف این طرح را به شرح زیر می‌توان برشمرد:

§        شناخت و معرفی مرمت‌گران و حفاظت‌گران آثار تاریخی- فرهنگی در کشور

§         آشنایی با فعالیت‌ها، تجارب و زمینه‌های علمی افراد متخصص حفاظت از آثار درکشور

§        آگاهی از کمبودهای تخصصی و تعیین نیازهای آموزشی و تحقیقاتی کشور

§         برقراری ارتباطات و همکاری موثر بین پژوهشکده و سایر متخصصین کشور

§        بکارگیری و استفاده از اطلاعات، تخصص و تجارب افراد در زمینه‌های مختلف حفاظت ومرمت آثار

کلیه اطلاعات این بانک اطلاعاتی بصورت   Online و چاپی منتشر و در اختیار افراد قرارخواهد گرفت.

ارسال یک قطعه عکس پرسنلی به همراه فرم تکمیل شده الزامیست.

پل های تاریخی استان فارس

 پل آب رسانی تنگ دالون

این پل در مسیرلار- بندرعباس و در حدود 115 کیلومتری لار در" تنگ دالون" واقع شده و وظیفه انتقال آب را از یک کناره دره به کناره دیگر آن بر عهده داشت. طول پل حدود 90 متر و عرض رویه آن 10/1 متر است. بر این رویه ، تنبوشه (  لوله ی سفالین که در زیر خاک یا میان دیوار کار گذارند تا از آن آب عبور کند ) هایی به قطر50 سانتی متر قرار داشت که آب از درون آنها جاری بود. پایه های پل در جهت مخالف جریان ، نوک تیز و در جهت دیگر، به صورت مدور شکل گرفته و طاق ها نیز مدور است. با توجه به این که راه کاروان رو لار- بندرعباس ، از راه های مهم صفوی بود و تعدادی از آثار باستانی منطقه "تنگ دالون" نیز مربوط به این دوره است ، این پل نیز احتمالاً به دوره صفوی تعلق دارد.  و یکی از مشخصه های آن اینست که با توجه به عرض کمِ رویه پل ،  برای عبور و مرورمسافران مورد استفاده نبود.

پل ایزدخواست

این پل نزدیک روستای ایزدخواست و مجاور کاروانسرایی در مسیر کاروان رو شیراز- اصفهان ، در دوره صفوی ساخته شد. این پل 50/67 متر طول -  با احتساب جان پناه ها – 50/4 متر عرض و حداکثر 3 متر ارتفاع دارد. طاق های پل جناغی است و در ساخت پل، علاوه بر قطعات سنگ لاشه ، از آجر استفاده شده است.

پل پاسارگاد

بقایای این پل در جریان حفاری های باستان شناسی، در محدوده کاخ ها و باغ های پاسارگاد کشف و شناسایی شد. پل پاسارگاد 16 متر طول دارد که تقریباً برابر با پهنای  بستر رودخانه ( 65/15 متر)  است. عرض پل نیز حدود همین مقدار بود و سطح چوبی آن روی سه ردیف پایه سنگی پنج تایی قرار می گرفت.

پل خان مرودشت

این پل نزدیک مرودشت و در مسیر شیراز- اصفهان روی رودخانه کُر بنا شده و از آثار دورصفویه است که بین سال 1021 تا 1043 هـ. ق توسط " امامقلی خان" حکمران فارس ساخته شده است. انتخاب محل احداث پل با دانش زیاد صورت گرفته و پایه های پل روی بستر صخره ای رودخانه قرار دارد. همین امر موجب استحکام و ماندگاری پل در طول چند قرن شده است. اهمیت این انتخاب زمانی مشخص می شود که بدانیم در دوره اخیر برای احداث پل جدیدی در این محل، به علت نامناسب بودن خاک و لجن زار بودن اطراف رودخانه ، نهادن پایه ها روی شالوده طبیعی ممکن نشد و از این رو، پلی آهنی تهیه کرده اند و آن را بر روی چند شمعک قرار داده اند. پل دارای پنج دهانه است و پایه های آن استحکام زیادی دارد. قسمتی از پل که در دوره های بعد مرمت شده کاملاً متمایز است.

پل دارابگرد

بقایای پل در12 کیلومتری داراب و کنار دروازه شهر قدیمی دارابگرد واقع شده و از آثار دوره ساسانی است. این پل ، ارتباط شهر دارابگرد را با نقاط دیگر از روی خندق دور شهر فراهم می ساخت. پل 100 متر طول و 10/6 متر ارتفاع داشت و از قطعه سنگ هایی به ابعاد مختلف ساخته شده و احتمالاً دارای طاق هایی مدور نیز بود.

پل رودخانه خشک شیراز

این پل در داخل شهر شیراز و نزدیک دروازه اصفهان واقع شده و ظاهراً از ساخته های کریم خان زند است که بعدها تعمیر و بازسازی شده است. این پل به نام پل "علی ابن حمزه" نیز  مشهور است.

پل شهر قدیمی استخر

بقایای این پل در شمال شرق و خارج از حصار و دروازه شهر قدیمی استخر- واقع در جلگه مرودشت – و بر بستر رود پلوار واقع شده و ظاهراً از آثار دوره ساسانی است.

این پل در مسیری که به طرف سیوند، پاسارگاد و نقش رستم می رفت و بر سر راه قدیم شاهی شوش به پاسارگاد، قرار داشت. پل حدود56 متر طول و پنج  پایه داشت. پایه جانب حصار شهر20/8 متر طول و شش متر پهنا دارد. پایه های دیگر به فاصله 40/8 متر از یکدیگر قرار گرفته، 20/8 متر طول و 60/4 متر پهنا دارند. در این محل بقایای دو سد شناسایی شده که احتمالاً برای تأمین آب مصرفی شهر استخر کاربرد داشت.

پل کوار

این پل در یک کیلومتری کوار و در مسیر قدیمی شیراز- فیروزآباد که به کناره خلیج فارس منتهی می شد، روی رودخانه " قره آقاج " بنا شده و ظاهراً بنای اولیه آن به دوره ساسانی تعلق دارد که در دوره های بعد به ویژه دوره صفویه و قاجاریه بازسازی شده است. پل کوار 125 متر طول، 30/10 مترارتفاع و 80/3 متر عرض – با احتساب جان پناه ها – و شش دهانه به ابعاد مختلف داشت که امروزه  دو دهانه میانی آن فرو ریخته است. پایه ها در جهت بالا دست و پایین دست دارای موج شکن های نوک تیز است که شکل های آنها با توجه به شالوده صخره ای و بازسازی های صورت گرفته ، متفاوت است. مصالح مورد استفاده ، قطعات سنگ های طبیعی به اشکال و ابعاد مختلف و ملات ساروج است. پایه های پل هر کدام جداگانه بر روی صخره های طبیعی بستر رودخانه قرار گرفته و به همین جهت، نقشه پل متناسب با موقعیت این صخره ها در بستر رودخانه شکل گرفته است. چنین ساختار و شالوده ای، سبب استحکام و ماندگاری زیاد پل کوار شده است. در قسمت انتهای جنوبی پل و میانه ی پایه ، متکی به صخره کناره رودخانه و نیز روی اولین پایه انتهای  شمالی پل اتاقی قرار دارد که دسترسی به آنها در مواقع کم آبی از روی صخره بستر رودخانه و توسط چند پله صورت می گیرد. این اتاق ها جهت اطراق و استراحت مسافران یا اقامت محافظان پل مورد استفاده بود.

پل قاضیان ( خرم بید)

بقایای این پل در مسیر کاروان رو شیراز- آباده، بعد از دیدگان و قادرآباد و مجاور روستای قاضیان ، بر بستر  رودخانه پلوار واقع شده و از آثار اواخر دوره قاجاریه است که امروزه تنها بقایای دو انتها و یکی از پایه های میانی آن بر جای مانده است. پل قاضیان به روزگار آبادانی ، با احتساب دو انتهای آن ، حدود70 متر طول، 30/9 متر عرض و5 دهانه آب گذر داشت. از چهارپایه میانی پل، تنها بقایای یکی به پهنای 20/4 متر بر جای مانده است. با توجه به نمونه باقی مانده، پایه ها در جهت مخالف جریان آب دارای موج شکن های مثلثی و کف رودخانه در محل برپایی پل، سنگفرش بود. ارتفاع پل از سطح سنگفرش به شش متر می رسید. مصالح مورد استفاده در پل، قطعات سنگ و آجر است. مجاور و پایین دست این پل، بقایای پل قدیمی تری نیز شناسایی شده است.

پل مشیر

این پل در شهرستان کازرون و سر راه شیراز- بوشهر واقع شده و در دوره قاجاریه توسط " میرزا محمدعلی وزیر" ملقب به مشیر الملک ساخته شده است. پل مشیر درخط مستقیم و با دهانه های متعدد، روی رودخانه ساخته شده و مصالح مورد استفاده در آن ، سنگ با ملات گچ و ساروج است. نوع قوس طاق ها جناغی است و در ساخت آنها از سنگ های تراشیده منظم استفاده شده. همچنین در نمای پل نیز از سنگ های تراشیده استفاده شده است. پایه های پل در جهت دیگر موج شکن مدوراست . با ساخت پل جدید جاده شیراز- بوشهر، "پل مشیر" ، دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرد.

پل مهر نرسه

در 15 کیلومتری فیروزآباد، در تنگه ای در مسیر فیروزآباد – شیراز، در کوه جنوبی و کنار نقش برجسته اردشیر ساسانی، آثار یک کتیبه پهلوی در هفت سطر وجود دارد که ترجمه ی آن بر اساس مطالعات پروفسور" هنینگ " استاد زبان پهلوی دانشگاه لندن ، چنین است:" این پل به دستور مهرنارسه ورزگ فرمازاد برای شادی روح او به هزینه خودش ساخته شد. هرکس از این راه عبور کند، برای مهرنارسه و پسرانش به خاطر ساختن این پل درود فرستد. با کمک و لطف خداوند، نادرستی و فریب در آنجا نخواهد بود". مهرنرسه یا مهرنارسه، از بزرگ ترین فرمانداران و وزیران ساسانی بود که وزارت سه پادشاه قرن پنجم میلادی را برعهده داشت و کارهای عمرانی بسیار انجام داد. بقایای اندکی از پل در این محل مشهود است.

پل نو

این پل که امروزه تنها بقایای پایه های آن برجای مانده، در دشت مرودشت و راه کاروان رو شیراز – اصفهان، روی رودخانه کر قرار دارد و احتمالاً از آثار دوره صفوی است که در دوره های بعد تعمیر و مرمت شده است. نزدیک این پل، آثار شناخته شده کوه قلعه – از جمله کاروانسرا و آثار هخامنشی کوه ایوب قرار گرفته است.از آنجا که این بنا به پل نو شهرت داشت، می بایست در این محل پل قدیمی تری بوده باشد. امروزه آثار اندکی از پل قدیمی قابل شناسایی است. در سال های اخیر، برای گذر از رودخانه، لوله های بتونی بزرگی در کنار هم و در بستر رودخانه قرار داده اند که آسیب های زیادی به این پل وارد آورده است.

کتاب میراث فرهنگی استان فارس -  زهره پری نوش - سایت تبیان

ناظم زارع – کارشناس مرمت آثار هنری

اطلاعیه پذیرش نگارش پایان نامه و گزارش کار ورزی دانشجویی

اطلاعیه پذیرش نگارش پایان نامه و گزارش کار ورزی دانشجویی :

به اطلاع کلیه هنر دوستان ، دانشجویان ، دانش آموزان و هنرآموزان مقاطع مختلف تحصیلی می رسانم ، اینجانب ناظم زارع کارشناس مرمت آثار هنری با 12 سال سابقه کاری در رشته مرمت  آثار تاریخی و ثبت جهانی تخت جمشید و همچنین عملیات های مختلف مرمت و نجات بخشی چندین  آثار تاریخی ،کتیبه ها و نقش برجسته های دوران مختلف ایران زمین و تالیف ، تدوین و چاپ چندین کتاب تاریخی ، مرمتی و گردشگری در حوضه میراث فرهنگی آماده نوشتن پایان نامه ها ، گزارش کارورزی و تحقیقات علمی در زمینه مرمت آثار هنری ، ابنیه تاریخی و فرهنگی شما با بهترین کیفیت کاری و بصورت مصور می باشم و همچنین مشاوره طرح های شما و سفارش هر گونه عکس هنری و تبلیغاتی از آثار تاریخی تخت جمشید ، نقش رستم ، نقش رجب و آثار تاریخی پاسارگاد در حد عالی برای چاپ پوستر یا بنرهای تبلیغاتی یا به هر صورتی که شما سفارش دهید را می پذیرم . لذا در صورت تمایل یا با شماره 09179284135 تماس بگیرید و یا به آدرس ایمیل من مکاتبه نمایید .

ناظم زارع – کارشناس مرمت آثار هنری

در خواست همکاری با کسانی که در زمینه مرمت فعالیت دارند

باسمه تعالی

به تمام ادارات کل میراث فرهنگی استان ها و شهرستان های کشور و شرکت های خصوصی و دولتی که در زمینه مرمت آثار و ابنیه تاریخی و فرهنگی فعالیت دارند.   با سلام و خسته نباشی

احتراماً اینجانب ناظم زارع ، کارمند رسمی اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری شهرستان مرودشت که مدت 12 سال است در رشته مرمت آثار هنری در آثار ثبت جهانی تخت جمشید به کار مرمت آثار سنگی مشغول می باشم و ماَ موریت های کاری متعددی نیز خارج از محل کار به عهده داشته ام . مثل : (عملیات مرمت و نجات بخشی بنای گور دختر استان بوشهر ) ، ( عملیات مرمت و نجات بخشی آرامکاه کورش در شهرستان پاسارگاد ) ، ( مرمت و نجات بخشی آب نماهای کاخ اختصاصی آثار تاریخی پاسارگاد ) ، ( مرمت و استحکام بخشی بزرگترین کتیبه ساسانی در دره تنگاب شهرستان فیروز آباد فارس ) و همچنین عملیات آسیب شناسی و مستند نگاری شامل : عکاسی و نقشه کشی و طراحی بخش های مختلف بنا ها قبل و بعد از مرمت در بنای گور دختر بوشهر و آرامگاه کورش را انجام داده ام و تمام مستند نگاری های کارگاه های مرمتی آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم و شهر استخر را از سال 1379 تا بحال انجام داده ام . همچنین در آزمون شورای ارزشیابی درجه هنری هنرمندان ، شاعران و نویسندگان موفق به در یافت درجه هنری 3 معدل مدرک دانشگاهی لیسانس نیز شده ام . تابحال 3 سه کتاب در باب راهنمای آثار تاریخی و مرمت سنتی سنگ به چاپ رسانده ام . لذا اینجانب با این خلاصه روزومه کاری و علاقه ای که به هنر  مرمت آثار هنری دارم در خواست همکاری با بخش مرمت و احیاء آن اداره کل را دارم ، خواهشمندم در صورت تمایل به همکاری اینجانب با شماره همراه     : [phone]      یا با آدرس الکترونیکی: parseh2010_nazem@yahoo. com       تماس حاصل فرمایید .

با تشکر-  ناظم زارع - کارشناس مرمت آثار هنری

عوامل فرسایش سنگ های تاریخی :

 1- در حومه شهر ها و مناطق صنعتی، مواد آلوده کننده هوا نقش مهمی در تأثیر گذاشتن برروی سنگ بازی می کنند.

2- نزدیک محیط های دریایی، آب های زمینی نمکدار و ترشح نمک، عامل اصلی از بین بردن سنگ و مصالح سنگی است.

3- در مناطق بادخیز و خشک، اثر سایشی دانه های ماسه که به وسیله باد جابجا می شوند، سطوح سنگ را فرسوده می کنند.

4- تغییرات حادی که در دمای سطح سنگ رو باز به خاطر اختلاف حرارتی که بین یک نیمروز درخشان و شبی سرد پیش می آید ممکن است که در بعضی مناطق و بر روی بعضی از انواع سنگ ها اثرات خرابی و فساد داشته باشد.

5- عوامل بیولوژیکی مانند باکتری ها و جلبک ها، می توانند در مناطق گرم و مرطوب صدمات مهمی به سنگ وارد آورند.

6- آب به خاطر خاصیت حلالیت مستقیم خود باعث فرسایش بعضی از انواع سنگ می گردد.

7- آبی که در شکاف ها و خلل وفرج سنگ ها منجمد می شود باعث شکستگی و خرد شدن ساختار سنگ می شود.

8- دوره و مقادیر بسیار کم آهن، که جزء معمولی گرد و خاک می باشند ، به ترتیب باعث لکه های خاکستری و زنگ مانند در سطح سنگ می شوند.

9- براثر رشد گلسنگ ها، خزه ها و غیره بر سطح سنگ ها که در فضای باز قرار دارند، پس مانده های آلی بر جای می ماند که جلوه ای نا مناسب به شی می دهد.

10- افزایش بلورهای نمک چنان فشاری ایجاد می کند که سطح سنگ سست و شکننده شده و نهایتاً ورقه ورقه و از جا کنده می شوند و در نتیجه این امر، ریزه کاریهای تزیینی و کتیبه های حک شده بر روی سنگ ها ناخوانا می گردند.

11- بخش مهمی از آسیب های سنگ ناشی از تأثیر رطوبت می باشد، رطوبت بصورت شبنم موجب هوازدگی سنگ ها می شود و با کمک به تبلور نمک ها و رشد باکتری ها موجبات فرسودگی سنگ را فراهم می آورد.

- اثر محیط بر آثار تاریخی: وضعیت شیء تاریخی و یا اثر هنری به دو عامل مهم بستگی دارد:   1- یکی ماده و یا موادی که شیء از آن ساخته شده

2- شرایطی که شیء طی موجودیت خود تحت تأثیر آن قرار داشته است.

به طور کلی مواد تشکیل دهنده اشیاء به دو گروه تقسیم می شوند:

1- آلی: مواد آلی زودتر و شدیدتر از مواد معدنی تحت تأثیر محیط قرار گرفته و فاسد شده اند و از بین می روند. (البته هیچ ماده ای در تمامی شرایط پایدار نیست)

2- غیرآلی یا معدنی : این مواد پایداری بیشتری نسبت به مواد آلی دارند.

- عامل های مهم در پیشبرد فساد تدریجی و تخریب اثر عبارتند از:

 1- آلودگی هوای محیط

 2- هوازدگی سنگ

 3- پوسیدگی سنگ ها بخاطر اثر مستقیم فرسایشی آب

 4 – مکانیسم رشد بلورهای جدید کلسیت در ترک ها و شکاف های سنگ

 5- زیان حریق و گرمای خورشید

 6- فرسایش به وسیله باد

 7- آلودگی به وسیله گرد وخاک

 8 – اضمحلال بوسیله عوامل بیولوژیکی

 الف : درختان و گیاهان

 ب : جلبک و گلسنگ ها

ج : قارچ و موجودات کوچک زنده

 ح : حیوانات

 9 – کیفیت سنگ

10- خوردگی فلزات

11- ترک خوردن

 12- صدای شدید (غرش)

نگرشی بر عوامل مهم در پیش برد فساد تدریجی و تخریب اثر در معرض نوسانات جوی:

1- آلودگی هوای محیط:

   مشکلات هوا غالباً منطقه ای است. هوای مرطوب و حاوی نمک دریا به کمک باد، به سمت خشکی آمده و با از دست دادن رطوبت خود ، دارای ذرات بسیار ریز و پراکنده بلورهای نمک می شوند. این ذرات به نوبه خود نقش هسته هایی را برای نشست رطوبت، به صورت مه و غبار بازی می کنند. نمک ماده ای است رطوبت گیر که در اطراف خود کمی رطوبت به وجود  می آورد به طوری که همین رطوبت ، شرایط لازم برای رشد میکرو ارگانیسم ها را، حتی درمحل هایی که به ظاهر خشک هستند، فراهم می آورد.

دومین مسأله بر اثر آلودگی هوا در مکان های مجاور شهرها و مناطق صنعتی به وجود  می آید. آسیب های حاصل از این گونه آلودگی ها تقریباً بر تمامی آثار وارد شده و کنترل آن نیز چندان آسان نیست.گازهای گوگرد ضایعات زیادی را موجب می شوند. گاز سولفور هیدروژن یا هیدروژن سولفوره، اثر مخربی بر لایه های بسیار نازک رنگ حاوی سرب سفید دارد. گاز انیدرید سولفور به دلیل آن که در نهایت به اسید سولفوریک تبدیل شده و قدرت تأثیر بر مواد زیادی را خواهد داشت، خطرناک تر است. نقش خورندگی این اسید بر موادی که در تماس با هوا هستند، مثل سنگ و فلزات کاملاً مشهود است. تنها راه حفاظت از آثار هنری و تاریخی در مناطق صنعتی و نزدیک دریا جلوگیری از ورود این عوامل مخرب به فضای آثار تاریخی و هنری می باشد. به جز آسیب ها و حوادث مکانیکی تمامی دیگر عوامل آسیب زا و مخرب از محیط نشأت می گیرند.

2- هوازدگی سنگ:

آثار سنگی که در هوای آزاد قرار دارند علاوه بر آن که رویاروی ناخالصی های هوا و آسیب هایی که توسط حیوانات و گیاهان وارد می آیند، قرار می گیرند، تغییرات شدید دما و رطوبت و همچنین اثر متلاشی کننده یخبندان هم از عوامل بسیار اساسی و مهم در تخریب اینگونه سنگ ها می باشند. طوفان های شن و گردو خاک، به تدریج سطح این سنگ ها را می سایند و باران باعث جمع شدن کثافات در گودی های سنگ شده و آلودگی هایی که بدین طریق ایجاد  می شوند، هیچ گاه زدوده نخواهند شد.

سنگ های مختلف بر اثر اسید های موجود در هوای محیط های صنعتی شدیداً تخریب می شوند . این اسیدها در مجاورت رطوبت، سطح سنگ را تخریب کرده و این خرابی به ویژه در گوشه ها و زوایای سنگ بیشتر اتفاق می افتد، در نتیجه با باز شدن محل اتصالات سنگ، یخبندان اثر تخریبی و خرد کننده خود را بر سنگ آغاز می کند. بنابراین تعجب آور نیست که عصر صنعت هم اکنون اثر تخریبی و زیان آور را بر تعداد زیادی از بهترین آثار سنگی تاریخی باقی گذاشته است. تنها راه نجات بناهایی که پیوسته در معرض عوامل محیطی می باشند، وضع و اجرای قوانین دقیق و جدی ضد آلودگی محیط است، لیکن راه عملی حفاظت آثار سنگی تاریخی این است که آن ها را پوشانده و یا به فضای داخلی منتقل کرد تا بتوان شرایط لازم را جهت حفاظت و نگهداری آن ها ایجادنمود.

3- پوسیدگی سنگ ها به خاطر اثر مستقیم فرسایشی آب:

آثار تاریخی سنگی ایران که در معرض خطرات زیاد فرسایش قرار دارند مانند: تخت جمشید، نقش رستم، پاسارگاد، بیشابور، طاق باستان، بیستون و گنج نامه همدان و ... و اطلاعات تحقیقاتی که نشان دهنده هر نوع خرابی و فساد سنگ ها در تخت جمشید، پاسارگاد و نقش رستم می باشد و این نوع فساد و خرابی نیز هم اکنون ادامه دارد، بخاطر پدیده (حل شدن جزء به جزء کلسیت) در اثر نفوذ آب است. همچنان که آب در سطح و در میان سنگ جریان می یابد کلسیت بلورین  آن رسوب شده و آب آن در سطوح روباز سنگ تبخیر می گردد. این مکانیسم اگر تنها عامل نباشد، عامل مهمی در پوسیدگی دیوارهای مناطق ذکر شده می باشد که شامل خشت خام هم می گردد. آزمایشات نشان می دهد که تمام سنگ هایی که هخامنشیان بکار برده اند، سنگ آهک سخت فشرده ای می باشد که شامل حداقل 99% کلسیت خالص است و سنگ هایی که در زمان حاضر برای تعمیرات مورد استفاده قرار می گیرند نیز از همین نوع هستند. آزمایشات مناسب میکروسکوپی از یک سطح به تازگی شکسته شده سنگ، نشان می دهد که اندازه ها و شکل های خلل و فرج، آرایش بسته بندی و اتصال بین دانه ای و ترتیب شیارها و ترک های دانه های بلوری است که سنگ را می سازند و درنهایت، سختی سنگ، وسعت پوسیدگی، ماهیت بلور نگاری و بافت سنگ به طور وضوح آشکار می شود.  سنگ های آهکی در مناطق ذکر شده که برای مدت معینی در معرض هوازدگی قرار می گیرند، ترک ها و شیارهایی در آن ها به وجود می آید که به طور عمودی در امتداد طول قطعه سنگ پایین می روند. این نوع پوسیدگی به طور گسترده ای درتخت جمشید و پاسارگاد دیده می شود.

4- مکانیسم رشد بلورهای جدید کلسیت در ترک ها و شکاف های سنگ:

 آبی که قبلاً مقداری از کربنات کلسیم را به صورت محلول درآورده است اکنون تبخیر می شود و در نتیجه آن مواد را به صورت یک نهشت مجدداً بلور شده ته نشین می کند. همچنان که کریستال های جدید تشکیل شده و رشد می کنند، نیرویی به وجود می آید که باعث می گردد شیارها و ترک ها بزرگ و پهن گردند و از آنجائی که این مسئله در سطح سنگ و یا درست در زیر سطح در معرض هوا اتفاق می افتد ، باعث می شود که آن سطح از سنگ جدا شده و خرد گردد. ساختمان سنگ که دارای خلل و فرج بسیاری باشد ، چنین نشان می دهد که دارای مجراها و سوراخ های مشخصی در طول جهت عمود برزمین است. بدان معنی که سوراخ ها، ترک ها و مجراها در جهتی قرار می گیرند که آب باران در طول آن جهت در سنگ جریان پیدا کرده و این کار تحت اثر نیروی ثقل زمین انجام یافته است. پس جهت ترک ها و سطوح جدایی داخلی سنگ همیشه عمود بر زمین بوده و ازهیچ نوع طبقه بندی خاصی در سنگ تبعیت نمی کند. نتایج مهم دیگری که از آزمایشات به دست آمده چنین است که: هیچ عاملی هرقدر هم که مهم باشد، وجود ندارد که روی سنگ اثر بگذارد ، به غیر از آب و یا محلول اسید کربنیک ضعیفی که خود از حل شدن مقداری دی اکسیدکربن موجود در باران و آب های زیرزمینی به دست می آید. آب بر روی دانه های کلسیت پوشش دهنده سطح واقع در نزدیکی سطح سنگ حفره های کوچک ناشی از اثر اسید ایجاد می کند. این گونه حفره ها که شکل هرمی کامل دارند در دانه های مجزای کلسیت در حقیقت معرف عمل آهسته و طولانی حلالی خیلی ضعیف روی سطح بلور می باشند.

5- زیان حریق و گرمای خورشید:

به علت انبساط حجم مواد مختلف موجود در بافت ناهمگن، سنگ دچار پوسیدگی می شود، علاوه بر این سنگ ها بعد از انبساط به حالت اولیه بر می گردند . این حالت که یک روند دایمی است در اضمحلال سنگ مؤثر می باشد . به همین ترتیب افزایش درجه حرارت سبب خرابی سنگ می شود .

6- آسیب های یخ زدن (یخ بر شدن):

چون حجم آب در منافذ سنگ پس از یخ بستن زیادتر می شود، یخ زدگی برای این مواد مضر است . در سنگ ها لوله های مؤئین وجود دارند و زمانی که درجه حرارت اتمسفر از نقطه انجماد آب کمتر می شود ، یخ از قسمت سطح به طرف داخل لوله مؤئین تشکیل خواهد شد . پس از تشکیل یخ،کشش سطحی، بقیه آب را برای پوشانیدن ذرات موجود روی قسمت های خشک که با یخ پوشیده شده اند، به کار می برد.کشش سطحی معمولا بر وزن یخ غلبه کرده و آنرا جابجا      می کند.

لایه آب که یخ را از ذرات جدا می کند دو مرتبه یخ می زند و لایه جدیدی به بلورهای یخ اضافه می کند، آبی که یخ می زند سبب تخلیه لوله های مؤئین شده و با رشد بلورهای یخ فشار زیادی در تمام جهات ایجاد می کند. دگرگونی و قطعه قطعه شدن سنگ ها به علت تغییر درجه حرارت در یخ بر شدن می باشد و باعث پوسیدگی و ورقه ورقه شدن سنگ می گردد.

7- فرسایش به وسیله باد و آلودگی گرد و خاک:

فشار باد باعث ساییدگی سطح سنگ ها می گردد و هوای مرطوب را با املاح متفاوت روی سنگ می نشاند و باعث نفوذ موادی به درون سنگ بصورت اسیدی و قلیایی می گردد،  این مواد در سطح متخلخل سنگ باعث فعل و انفعالات شیمیایی گشته و تغییرات شدیدی در سطح و لایه روی سنگ می دهد.

8- درختان و گیاهان:

درختان و گیاهان پس از رشد بر روی بناهای قدیمی و یا نواحی نزدیک به آن ها سبب اضمحلال این آثار می گردند . درختان و گیاهانی که بر روی بناهای تاریخی رشد کرده اند، نشان دهنده وجود رطوبت در مصالح این بناها می باشند . ریشه های آن ها در بعضی موارد سبب تخریب مواد می شوند .سنگ َآهک در مجاورت این ریشه ها به علت ترشح و نفوذ مایع نسبتا اسیدی لکه دار و بد رنگ می شود. ریشه های فاسد شده گیاهان هم چون تولید رطوبت می کنند ، سنگ های آهکی را لکه دار می نمایند. وجود گیاهان بر روی آثار تاریخی نشانه ضعف در نگهداری و حفاظت بناها می باشد.

9- جلبک ها و گلسنگ ها:

این عوامل نشانه رطوبت زیاد در خاک های زیر و پشت بنا است و اکثراً در پایین ترین قسمت بنا یعنی جایی که آبهای زمینی توسط لوله های مؤیین به بالا کشیده می شوند پدید می آیند. وجود جلبک وسیله ای برای تخمین رطوبت در بنا است. غیر از تخریب مکانیکی، جلبک و گلسنگ سبب تخریب شیمیایی سنگ های آهکی هم می شوند.گلسنگ ها بر روی سنگ های کلسیم دار، سنگ های شنی و سنگ های آتشفشانی اثر مخرب دارد.

10- قارچ و موجودات کوچک زنده:

 مواردی از اضمحلال سنگ به طور حتم از موجودات کوچک زنده می باشد. قارچ ها روی سنگ های سیلیکات دار اثر مخربی دارند و لایه سطحی سنگ را تخریب می کنند.

11- خوردگی فلزات:

 آهن در مجاورت سنگ خوردگی پیدا می کند. برای جلوگیری از چنین حالتی آهن را در ورقه سرب می پیچند، ولی خود سرب هم در مجاورت سنگ آهکی، ملاط یا چوب آسیب می بیند و مس و آلیاژهای آن خوردگی پیدا می کنند و معمولا رنگ سبز مایل به آبی در مصالح مشاهده می شود.

12- ترک خوردن:

ترک ها در بناها به علت انبساط و انقباض حاصل از درجه حرارت، سنگینی بار زیاد، نوسانات رطوبت، حرکت خاک، لرزش وسایل نقلیه و هواپیماها ایجاد می شوند.

13- صدای شدید:

زیان های حاصل از امواج تکان دهنده بر اثر صدای شدید بر روی آثار کاملا محسوس می باشد .

ناظم زارع – کارشناس مرمت آثار هنری