عکس سربازان پارسی

این عکس ها بر دیواره کاخ آپادانا در شهر کنونی شوش قرار داشته است ...

نگرشی بر واحدهای اندازه‌گیری آرامگاه‌های هخامنشی

نگرشی بر واحدهای اندازه‌گیری آرامگاه‌های هخامنشی

نوشته : مهندس مجدالدین رحیمی

تقریباً تاکنون هیچ چیز درباره اسلوب و روش سبک و سنگ و پیمانه شناسی در سلسله هخامنشی ایرانی یافت نشده است. بطور معمول مشخص شده است که این درست نیست که ما واحدها و اندازه‌های علم سنگ و پیمانه شناسی را فقط از طریق اندازه‌ها و ابعاد بدست آمده از مطالعه ساختمان‌ها و عمارت بدست آوریم. اما تعدادی از این نمونه اندازه‌ها و ابعاد در ارتباط با دیگر مدارک نتایج احتمالی و غیر قطعی درباره آثار هخامنشیان را بدست می‌آورد. با استفاده از گروهی از ابعاد و اندازه‌های موجود می‌توان استفاده از یک فوت (Foot) یعنی تقریباً 34.5 سانتی‌متر و یک ذرع (ell) که تقریباً 51.5 سانتی‌متر است را بدست آورد.

یک سوال: آیا این واحدها در جاهای دیگر هم استفاده شده است یا خیر؟

به نظر می‌رسد که در هند این نوع واحدها شناخته شده است و دیده شده‌است. ارتفاع شش یا هفت پلکان مقبره Pyramid در Sardis(ساردیس) که از جنبه‌های بسیاری شبیه مقبره کوروش است نیز برابر 34-35cm است. شواهد گوناگونی وجود دارد که نشان می‌دهد همین ابعاد و واحدها در معماری قدیم سبک ایونیکی (که یک ذرع تقریباً 51-52cm و یک فوت برابر با 34-35cm است.) نیز بطور عادی و به وضوح استفاده شده است. اما درست است که بگوئیم سبک ایونیکی منشا شرقی (آسیایی) و مصری دارد. چنین اسلوب و قاعده‌ای در مصر نیز دیده شده است، هم چنین در منطقه Mesopotamian نیز دیده شده است.

شواهد و مدارکی از ابعاد و اندازه‌های کتیبه‌هایی در خاکبرداری‌های انجام شده از آثار تاریخی مخصوصاً کتیبه "Esagila" نشان می‌دهد که در زیگورات "Ziggurat" (در معماری بابلی‌های قدیم،) نیز از ابعاد 34cm فوت و یک ذرع معادل 51cm نیز استفاده می‌شده است. تحقیقات روس‌ها بروی Urata (یورات) نیز ثابت کرده است که از اندازه یک ذرع معادل 51.8cm استفاده‌شده است. در عمارت‌های ایرانی دوره میانی (Median) نیز یک فوت معادل 35cm بوده است.

با توجه به واحدهای اندازه‌گیری امروزی می‌توان نزدیکترین واحدهای به کار رفته در این بناها را  یک ذرع تقریباً 51-52 سانتی‌متر و یک فوت برابر با 34-35 سانتی‌متر معرفی نمود.

آرامگاه ملقب به گوردختر

آرامگاه ملقب به گوردختر

 معرفی و موقعیت

آرامگاه معروف به گوردختر بنایی مشابه به آرامگاه کوروش کبیر، واقع در دشت بسپر منطقه «پشت کوه» بوشهر است. که در ارتفاعات شرقی «تنگ ارم» ارتفاع 1130 متری نسبت به آبهای آزاد و درطول جغرافیائی 51 درجه و 39 دقیقه شرقی وعرض جغرافیایی  29 درجه و 13 دقیقه شمالی، «در نزدیکی یکی از شهرهای وسیع دوره ساسانی که هنوز نام آن مشخص نشده قرار دارد.» گوردختر بنایی زیگورات مانند به ارتفاع 60/4 و طول 20/5 و عرض50/4 متر که شامل سکوهای سنگی و اتاق تدفین با سقف خرپشته‌ای است که روی سکوئی به مساحت 58/23 متر مربع احداث شده است.سه سکوی سنگی پله‌ای شکل هرکدام به ارتفاع میانگین 5/34 و کف 5/34 سانتی‌متر بستری مناسب جهت احداث اتاقک ایجاد نموده است.

معماری بنا را می‌تواند همانند آرامگاه کوروش تلفیقی از معماری ایلامی ـ اوراتوری دانست. به نحوی که  ایجاد سکوهای بنا به صورت زیگورات الگویی از معماری ایلامی. ساخت بام شیبدار (خرپشته‌ای) الگویی از معماری اوراتوئی. هرچند که نسبت به حجاری و اجرای بنا با رعایت اصول معماری هخامنشی ضعف‌هائی مشاهده می‌گردد لیکن اثری منحصر به فرد را در تاریخ معماری جهان به یادگار گذاشته است.

پژوهشگران و محققان زیادی در راستای شناسایی و معرفی این بنای ارزشمند مقالاتی ارائه نموده‌اند که می‌توان پیشینه تحقیقات صورت گرفته در ارتباط با مشخص نمودن اینکه آرامگاه به چه دوره تاریخی و یا به چه شخصی تعلق دارد مقالات ذیل را مورد اشاره قرار داد

"ریچارد نیلسون فرای"  در سال 1948م؛ والتر برنو هینینگ، سید محمدتقی مصطفوی و فریدون توللی در سال 1950م در راستای معرفی بنا مقلاتی ارائه نمودند ؛ لوئی واندنبرگ در سال 1960م با ارائه مقاله‌ای ارزنده نظریات جالبی ارائه نمود. دیوید استروناخ در سال 1964م نیز علاوه بر مقایسه این بنا با آرامگاه کوروش کبیر و نیز در راستای معرفی و معماری بنا مقاله معتبری ارائه نموده است. کارل نیلاندر در سال  1966م علاوه بر معرفی، تحقیقات و بررسی‌های علمی فراگیری را  ارائه نمود که بیانگر نکات جالب توجهی است؛ علیرضا شاپور شهبازی 1969م نیز با اشاره به مقالات ارائه شده مقاله‌ای ارائه نموده است. هرچند در تعلق داشتن آرامگاه گوردختر به دوران هخامنشی جای کمترین تردیدی نیست لیکن انتصاب آن به یک پادشاه معین امری دشوار است زیرا بنای مزبور نبشته ندارد. این بنا بسیار شبیه به آرامگاه کورش در پاسارگاد است. با این تفاوت که آرامگاه کوروش بسیار زیباتر، باشکوه تر و بزرگ‌تر است لیکن با توجه به بررسی‌های انجام گرفته درنحوه تراش سنگ‌ها، تکنیک جابه‌جایی قطعات توسط نیروی اهرم، به کارگیری و نحوه اتصال قطعات و بست‌های به کار رفته در بنا، گوردختر اثری مربوط به دوره هخامنشی است.