تخت جمشید ( پارسه )
پارسه سکوت نیست ُ حقیقتی است که بر سنگ نوشته اند .
تخت جمشید ( پارسه )
پارسه سکوت نیست ُ حقیقتی است که بر سنگ نوشته اند .درباره من
مرمت کار آثار هنری و تاریخی و فرهنگی از شروع برنامه مرمت و نقشه برداری و آسیب شناسی تخصصی و اجرای پروژه و گزارش نهایی
شماره تماس من جهت سهولت ارتباط کاری
09367047919
ادامه...
پیشینه هنر سنگ تراشی در ایران
پیشینه هنر سنگ تراشی به ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد می رسد و کشف این ظروف نشانگر آن است که در این ایام تراش اشیا مختلف مصرفی و تزئینی از سنگ سبز در کرمان رواج داشته که البته هنوز هم این نوع سنگ استخراج و به مشهد فرستاده می شود. به طور کلی باید گفت که سنگتراشی در ایران قدیم بیشتر به تهیه وسایل کشاورزی و آلات و ابزار شکار و کندن پوست حیوانات اختصاص داشته و لوازم سنگی به دست آمده از غار مسکونی کمربند یا غار هوتو در نزدیکی بهشهر که متعلق به ۱۱۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است نیز دلالت بر همین امر دارد. سنگ در ساختن بناهای تاریخی و آثار باستانی هم نقش بسیار مهم و اساسی داشته است . از جمله مهمترین ابنیه تاریخی می توان از کاخ های دوران هخامنشی و حجاری های دوره ساسانی نام برد. تخت جمشید نمونه بارزی از صنعت سنگبری دوره هخامنشی است . به ط وری که از دو اتاق خزانه تخت جمشید بیش از ۶۰۰ ظرف سنگی سالم و شکسته بدست آمد. در دوره اشکانیان نیز سنگبری رایج بوده و نمونه آن در بیستون و در قسمت پائین حجاری بزرگ داریوش وجود داشته و بعدها که طاقچه ای بر روی آن کنده اند تقریبا محو شده است .
سنگتراشی دوره ساسانی را از کنده کاری و نقوش برجسته بر روی چهار سنگ می توان شناخت که بیشتر آن ها در دامنه کوه های فارس بوجود آمده است .
نمونه های متعددی از سنگتراشی که در موزه های مختلف جهان باقی مانده نشا نه هائی بارز از کنده کاری های با ارزش دوران اسلامی را به دست می دهد. از جمله می توان از سنگ قبری که در سال ۵۳۲ هجری تهیه شده و هم اکنون در موزه هنرهای زیبا بوستن موجود است و با طرح های خانه و نوشته های گوناگون تزئین شده و نیز نمونه های از سنگ مرمر که در حال حاضر در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می شود، اشاره کرد. با وجود آنکه به نظ ر برخی از محققان و باستان شناسان ایران سرزمین سنگ است و منابع سرشاری از انواع سنگ ها همچون مرمر و سنگ گندمی و سنگ سیاه (که در تخت جمشید بکار رفته) ویش یزدی و سنگ سماق و سنگ آهکی و سنگ میکا را دارد، باید گفت که علیرغم این فراوانی سنگ در معماری و هنر ایران پایگاهی نسبتا فرعی داشته و شاید در این امر شکل پذیری گل سفال که با ذوق ایرانیان سازگارتر بوده بی تاثیر نبوده است . امروزه دو مرکز اصلی سنگتراشی در ایران، قم و مشهد است و هم اکنون در شهرهای مذکور عده ای از افراد در مراحل مختلف استخراج سنگ سنگ بری، سنگتراشی و حکاکی روی سنگ اشتغال دارند. سنگتراشان در مشهد از انواع سنگ ها نظ یر مرمر، نسوز، سیاه، زرد، قرمز و سفید استفاده می کنند که صرفنظر از سنگ سبز بقیه از معادن موجود در استان خراسان تامین می شود. مصرف سنگ سیاه مشهد بعلت ارزانی و نقش پذیری زیاد بوده و نزدیک به ۷۰ درصد سنگتراشان این نوع سنگ را مصرف می کنند ولی سنگ سبز کرمان به علت گرانی و نیاز به صرف وقت زیاد جهت تولید محصول مصرف کمتری دارد و فقط برای ساخت اشیا تزئینی بکار می رود. سنگتراشان قم از سنگ آلاباستر برای تولید محصولات استفاده می کنند و قابل ذکر است که سنگتراشان در هر دو شهر علاوه بر انواع سنگ که شرح آن گذشت از مواد دیگری نظ یر گچ ، چسب سنگ، رنگ و پولیش نیز در جریان تولید محصولات استفاده می کنند و آلات و ابزار متداول در کارگاه های سنگتراشی معمولا بسیار ساده و ابتدائی بوده و شامل وسایلی نظ یر چرخ سنگتراشی ، الماسه ، پرگار، قلم آهنی سوهان اره و غیره است. محصولات سنگی قم که سفید رنگ است شامل شمعدان، گلدان، سینی، کاسه ، بشقاب، پایه آباژور، چراغ خواب، تابلو، شکلات خوری ، گلاب پاش و مجسمه در طرحها و اندازه های گوناگون است. محصولات سنگی مشهد را از نظ یر کیفیت به سه دسته میتوان تقسیم کرد:
۱) فرآورده های سنگ سیاه مشهد عبارت است از کاسه بشقاب، شکلات خوری ، گلدان، لیوان پایه دار، لیوان ساده و فنجان که بیشتر به صورت منقوش بوده اغلب به طرحهای گل ، کاروان و غیره مزین است .
۲) فرآورده های سنگی مصرفی که شامل دیزی، هاون و غیره است
۳) اشیائی که از سنگ سبز کرمان و مرمر ساخته می شود. این مصنوعات بیشتر تزئینی بوده و قیمت بالایی دارند و انواع متداول آن شامل قلم دان، جای نوار، چسب، گلدان، پایه پرچم و... در اندازه های مختلف است .
در مشهد برای تولید فرآورده های سنگی پس از استخراج سنگ از معدن با استفاده از اره های دو سر اقدام به برش آن به قط عات کوچک کرده و پس از حمل آن به کارگاه های سنگتراشی بر اساس نقشه تقریبی می تراشند سپس توسط دستگاه تراش آنرا به شکل اصلی و موردنظ ر در می آورند.
آخرین مرحله تولید سوهان کاری است که پس از این عمل محصول به صورت مط لوب در می آید. به منظور ایجاد نقوش مختلف در فرآورده های سنگی پس از سوهان کاری آن را در اختیار قلمزن قرار می دهند و قلمزن تصویر مورد سفارش را با استفاده از قلم های آهنی روی سنگهای سیاه حکاکی می کند و به این ترتیب مراحل مختلف ساخت مصنوعات سنگی شامل : استخراج سنگ از معدن، تقسیم سنگ به قط عات کوچک ، تراش سنگ به اندازه اصلی با دستگاه، سوهان کاری قلمزنی و حکاکی محصول آماده است. محصولات مشهد به ویژه محصولات زینتی آن، معمولاً به شکلی حکاکی شده عرضه می شود. در این زمینه لازم به توضیح است که هر گاه صنعتگران بخواهند بشقاب یا کاسه ای را با کنده کاری های اسگرافیت زینت دهند، روی آن را با رنگ مشکی می پوشانند و سپس به کمک قلم هایی ظریف و با دقت و مهارت کافی روی آن را به اشکال مورد نظ ر می تراشند و در نتیجه، سط ح رنگ آمیزی شده دست نخورده باقی مانده و نقش، حالت مشکی برجسته ای به خود می گیرد. سنگتراشان قم نیز به این نحو عمل می کنند که پس از تحویل سنگ در محل کارگاه و بریدن آن با اندازه تقریبی محصولی که قصد تولیدش را دارند، ابتدا با کمک تیشه شکل ابتدائی به آن می دهند و سپس بوسیله قلم های فلزی درشت داخل آن را خالی می کنند و توسط قلم های کوچکتر آنرا پرداخت کرده و در مرحله نهایی نیز برای صیقل دادن سط ح بیرونی محصول از سوهان یا سنگ سمباده استفاده کنند. در حال حاضر برخی از کارگاه های سنگتراشی تکنولوژی را برای سرعت بخشیدن به کارشان به خدمت گرفته آن و اغلب از دستگاهی که شبیه اره های چوب بری است استفاده می کنند ولی در هر حال باید گفت که سنگتراشی به کار مداوم و تلاش زیاد نیاز دارد، از این رو در قیمت تمام شده یک محصول سنگی عامل کار نقش مهمی دارد و حدود ۸۰ درصد قیمت را تشکیل می دهد. هنر سنگ تراشی در ایران
سنگتراشی در ایران قرنها قبل از میلاد مسیح، با تهیه لوازمی جهت شکار حیوانات و وسایل‌‌اولیه زندگی آغاز شده و بتدریج به اوج رونق و شکوفائی خود رسیده است. باز یافته های باستانی از جمله اشیائی که از حفاریهای تپه یحیی واقع در کرمان بدست آمده موید آن است که پیشینه این صنعت به ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد و کشف این‌‌ظروف نشانگر آن است که در آن ایام تراش اشیا مختلف مصرفی و تزئینی از سنگ سبز در‌کرمان رواج داشته که البته هنوز هم این نوع سنگ استخراج و به مشهد فرستاده میشود.بطور کلی باید گفت که سنگتراشی در ایران قدیم بیشتر به تهیه وسایل کشاورزی و آلات و‌ابزار شکار و کندن پوست حیوانات اختصاص داشته و لوازم سنگی بدست آمده از غار‌مسکونی کمربند یا غار هوتو در نزدیکی بهشهر که متعلق به ۱۱۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال قبل از‌میلاد مسیح میباشد نیز دلالت بر همین امر دارد. سنگ در ساختن بناهای تاریخی و آثار‌باستانی هم نقش بسیار مهم و اساسی داشته است. از جمله مهمترین ابنیه تاریخی میتوان‌از کاخ های دوران هخامنشی ۷ حجاری‌های دوره ساسانی و... نام برد. تخت جمید نمونه بارزی از صنعت سنگبری دوره هخامنشی است. بط‌وریکه از دو اتاق خزانه تخت جمشید که توسط‌‌هیات علمی موسسه یکاگو کشف گردید بیش از ۶۰۰ ظرف سنگی سالم و شکسته بدست‌‌آمد. از جمله این ظروف یک جام پایه دار سنگی است که قط‌عاتی از طلا و سنگهای قیمتی به آن اضافه شده و نوشتهای بنام آشوربانیپال دارد.همچنین یک جام پایه دار از سنگ با کتیبهای بنام خشایار شاه جزو ظروف اخیر است. روی‌‌لبه این جام دوازده قو مجسم گردیده که داخل جام را نگاه میکنند. در دوره اشکانیان نیز‌سنگبری رایج بوده و نمونه آن در بیستون و در قسمت پائین حجاری بزرگ داریوش وجود‌داشته و بعدها که طاقچهای بر روی آن کندهاند تقریبامحو شده است. در آثار این دوره‌‌صورت برجستگی مختصری دارد ولی حالت اشخاص خشک و بدون حرکت است همچنین‌نقش انسان سوار بر اسب مورد توجه فراوانهنرمندان این دوره و نقوشی دیگر از این جمله موبد در حال نیایش و سوزاندن عود در آتشدان در میان آثار این عصر نقش مهمی دارد. سنگتراشی دوره ساسانی راازکنده کاری و نقوش برجسته بر روی ۴ سنگ میتوان شناخت‌‌که بیشتر آنها در دامنه کوههای فارس بوجود آمده است. اکثر این نقوش بمنظور نمایاندن‌پیروزی بر سلاطین روم ایجاد گردیده است. کلیه حجاری‌های دوره ساسانی عبارتست از ۲۰حجاری که در نقش رستم، نقش رجب (۲ کیلومتری شمال تخت جمشید) فیروز آباد، سر،مشهد و شاپور واقع شده و علاوه براینها باید از یک حجاری در سلماس (شمال غربی دریاچه‌‌ارومیه) و حجاری مفصل طاق بستان در نزدیکی باختران نام برد که تمام این حجاریها بجز طاق‌بستان در یک دوره هفتاد ساله (بین سالهای ۲۲۵ تا ۲۹۵ میلادی) ساخته شده است. هنر مجسمه سازی و هیکل تراشی طاق بستان تفاوتی کلی با سایر آثار مشابه دارد زیرا اگر‌چه تصاویر فرشتگان که در قسمت دیوار غار قرارگرفته با سنن اوایل دوره ساسانیان انط‌باق دارد ولی نقوش بزرگ قسمتهای دیگر که شکار گراز و آهو را مجسم می‌کند. چه از لحاظ موضوع و چه از حیث سبک با صور مورد اشاره تفاوت ، دارد. این نقوش که‌‌برجستگی آن چندان زیاد نیست قسمت بندیهای بسیار مشکل و غامضی را نشان میدهد‌بطوریکه حرکات گرازها، آهوان و فیلها را کاملا ظاهر ساخته و چنان دقیق است که حتی‌پارچه لباس شکارچیان نیز کاملا نمایان میباشد. این نقوش برجسته از لحاظ سبک، همان‌نقاشی بر روی دیوار است.
با وجود آنکه در دین مبین اسلام نقش نمودن صورت انسان بر روی سنگ، پارچه و غیر منع‌شده است اما نمونه‌های متعددی از سنگتراشی که در موزه‌های مختلف جهان باقی مانده نشا نه هائی بارز از کندهکاریهای با ارزش این دوران را بدست می‌دهد. از جمله میتوان از سنگ قبری که در سال ۵۳۲ هجری تهیه شده و هم اکنون در موزه هنرهای زیبا بوستن موجود‌است و با طرحهای خانه و نوشتههای گوناگون تزئین شده و نیز نمونه‌های از سنگ مرمر که در حال حاضر در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری میشود و متعلق به دوره مغولها است و‌اشکالی به شکل محراب روی آن دیده میشود، نام برد. از زمان قاجار یک نمونه در چشمه‌علی قابل ذکر است. با این وجود به آنکه به نظر برخی از محققان و باستان شناسان ایران‌سرزمین سنگ میباشد و منابع سرشاری از انواع سنگها همچون مرمر و سنگ گندمی و سنگ سیاه (که در تخت جمشید بکار رفته) ویش یزدی و سنگ سماق و سنگ آهکی و سنگ میکا‌را دارد ، باید گفت که علیرغم این فراوانی، سنگ در معماری و هنر ایران پایگاهی نسبتا فرعی داشته‌و شاید در این امر شکل پذیری گل سفال که با ذوق ایرانیان سازگارتر بوده بی تاثیر نبوده‌‌است. امروزه دو مرکز اصلی سنگتراشی در ایران، قم و مشهد است و هم اکنون در‌شهرهای مذکور عده ای از افراد در مراحل مختلف استخراج سنگ سنگ بری، سنگتراشی و‌حکاکی روی سنگ اشتغال دارند. سنگتراشان در مشهد از انواع سنگها نظ‌یر سنگ مرمر،سنگ نسوز، سنگ سیاه، سنگ زرد، سنگ قرمزو سنگ سفید استفاده می‌نمایند که صرفنظر‌از سنگ سبز بقیه از معادن موجود در استان خراسان تامین میشود. مصرف سنگ سیاه‌مشهد بعلت ارزانی و نقش پذیری زیاد بوده و نزدیک به ۷۰% سنگتراشان این نوع سنگ را‌مصرف میکنند ولی سنگ سبز کرمان بعلت گرانی و نیاز به صرف وقت زیاد جهت تولید‌محصول مصرف کمتری دارد و فقط برای ساخت اشیا تزئینی بکار میرود. سنگتراشان قم از سنگ آلاباستر برای تولید محصولات استفاده میکنند و قابل ذکر است که سنگتراشان در هر دو شهر علاوه بر انواع سنگ که شرح آن گذشت از مواد دیگری نظ‌یر گچ،چسب سنگ، رنگ و پولیش نیز در جریان تولید محصولات استفاده می‌نمایند و آلات و ابزار‌متداول در کارگاههای سنگتراشی معمولا بسیار ساده و ابتدائی بوده و شامل وسایلی نظ‌یر‌چرخ سنگتراشی، الماسه، پرگار، قلم آهنی سوهان اره و غیره میگردد. محصولات سنگی قم‌‌که سفید رنگ میباشد شامل شمعدان، گلدان، سینی، کاسه، بشقاب، پایه آباژور، زیر‌سیگاری، چراغ خواب، تابلو، شکلات خوری، گلابپاش، مجسمه و... در طرحها و اندازه‌های‌گوناگون است و محصولات سنگی مشهد را از نظ‌یر کیفیت به سه دسته میتوان تقسیم کرد: فرآورده‌های سنگ سیاه مشهد عبارت است از کاسه بشقاب، شکلات خوری، گلدان، قدح،لیوان پایه دار، لیوان ساده و فنجان که بیشتر بصورت منقوش بوده اغلب به طرحهای گل،کاروان و غیره مزین است. فرآورده‌های سنگی مصرفی که شامل دیزی، هاون و غیره است . اشیائی که ازسنگ سبز کرمان و مرمر ساخته میشود. این مصنوعات بیشتر تزئینی بوده و به قیمت گرانی به فروش می‌رسد و انواع متداول آن شامل زیر سیگاری، قلم دان، جای‌نوار، چسب، گلدان، پایه پرچم و... در اندازه‌های مختلف است. در مشهد برای تولید فرآورده‌های سنگی پس از استخراج سنگ از معدن با استفاده از‌اره‌های دو سر اقدام به برش آن به قط‌عات کوچک نموده و پس از حمل آن به کارگاههای‌سنگتراشی بر اساس نقشه تقریبی می‌تراشند سپس توسط دستگاه تراش آنرا به شکل‌اصلی و موردنظ‌ر در می‌آورند. آخرین مرحله تولید سوهان کاری است که پس از این عمل‌محصول بصورت مط‌لوب در می‌آید. بمنظور ایجاد نقوش مختلف در فرآورده‌های سنگی پس‌‌از سوهان کاری آنرا در اختیار قلمزن قرار می‌دهند و قلمزن تصویر مورد سفارش را با‌استفاده از قلمهای آهنی روی سنگهای سیاه حکاکی می‌کند و به این ترتیب مراحل مختلف‌ساخت مصنوعات سنگی شامل: استخراج سنگ از معدن، تقسیم سنگ به قط‌عات کوچک،تراش سنگ بااندازه اصلی با دستگاه، سوهان کاری قلمزنی و حکاکی محصول آماده میباشد.محصولات مشهد به ویژه محصولات زینتی آن، معمولا به شکلی حکاکی شده عرضه میشود.در این زمینه لازم به توضیح است که هر گاه صنعتگران بخواهند بشقاب یا کاسه ای را با‌کنده کاری‌های اسگرافیت زینت دهند، روی آن را با رنگ مشکی می‌پوشانند و سپس به‌‌کمک قلمهایی ظریف و با دقت و مهارت کافی روی آن را به اشکال مورد نظر می‌تراشند و در‌نتیجه، سطح رنگ‌آمیزی شده دست نخورده باقی مانده و نقش، حالت مشکی برجسته ای به‌‌خود میگیرد . سنگتراشان قم نیز باین نحو عمل میکنند که پس از تحویل سنگ در محل کارگاه و بریدن آن‌با اندازه تقریبی محصولی که قصد تولیدش را دارند، ابتدا با کمک تیشه شکل ابتدائی به‌‌آن می‌دهند و سپس بوسیله قلمهای فلزی درشت داخل آن را خالی میکنند و توسط قلمهای کوچکتر آنرا پرداخت نموده و در مرحله نهایی نیز برای صیقل دادن سطح بیرونی‌‌محصول از سوهان یا سنگ سمباده استفاده می‌نمایند.
قابل ذکر است که در حال حاضر در برخی از کارگاههای سنگتراشی سنگتراشان تکنولوژی را‌برای سرعت بخشیدن به کارشان به خدمت گرفته آن و اکثرا از دستگاهی که شبیه اره‌های‌چوب بری است استفاده میکنند ولی در هر حال باید گفت که سنگتراشی به کار مداوم و‌تلاش زیاد نیاز دارد، از اینرو در قیمت تمام شده یک محصول سنگی عامل کار نقش مهمی‌دارد و حدود ۸۰ درصد قیمت را تشکیل می‌دهد.در خاتمه باید گفت که سنگتراشی این صنعت هفت هزار ساله به توجه بیشتری نیاز دارد و‌لازمست به مسائل و مشکلاتش بیش از پیش پرداخته شود تا انشاا.. شاهد رونق و‌شکوفائی آن باشیم.
آشنایی با سنگ تراشی سنتی (حجاری)
هنر سنگتراشی که خاستگاه اصلی آن ایران بوده است از قدمت چندین هزار ساله برخوردار است . سنگتراشان از قدیم با تراش سنگهای کوه ، بعضی از ابزار و اشیاء و اسباب خانه و تندیس و وسایل آئینی و زینتی را می ساختند . شهر مشهد از مراکز عمده و مهم سنگتراشی در کشور است که به قولی از هنگام ورود امام رضا (ع) به توس این هنر در مشهد پدید آمده است .
حجاری و خراطی سنگ
اولین هنر بشر، تراش سنگ بوده است. قبل از اختراع خط و با شروع غارنشینی، انسان‌ها برای انتقام پیام و رساندن منظور خود شکل‌هایی روی سنگ حک می‌کردند و اینگونه با هم ارتباط برقرار می‌کردند. به مرور با اختراع خط تراش سنگ برای تهیه وسایل مورد احتیاج به کار گرفته شد. اوج هنر سنگتراشی دوره رنسانس بود که در ایتالیا و یونان پیشرفت قابل توجهی داشت تا آنجا که در یونان افرادی مانند میکلانژ و لئوناردو سهم بسزایی در رشد این هنر ایفا کردند. خراطی سنگ با رشد تکنولوژی و ورود دستگاه‌های تراش پیشینه‌ای حدود 50سال را به خود اختصاص داده است.
طلاکوبی و فیروزه‌کوبی
فیروزه‌کوبی هنر نابود‌شده‌ای بود که ابتدا خاص خراسان بود. به‌طوری که فیروزه‌ها در نیشابور استخراج می‌شد و بعد در مشهد در کارگاههای مخصوص مورد تراش قرار می‌گرفت. در زمان‌های قدیم ظرف‌های مسی را با قلمزنی طلاکوبی می‌کردند و بعد یک لایه فیروزه را آغشته به چسب گیاهی مخصوص کرده و روی جاهای خالی گود شده قرار می‌دادند. آخرین فردی که در ایران به این هنر اشراف داشت 60سال پیش به علت اینکه فرزندانش تمایلی به فراگرفتن این پیشه نداشتند. به یکی از اقلیت‌های دینی این هنر را آموزش داد. بعد از آن، این تخصص در انحصار این مرد درآمده و او این هنر را به اصفهان منتقل می‌کند. آقای رضازاده یکی از هنرمندان پرتوان کشور برای بازگرداندن این هنر حدود پنج سال تحقیق انجام داد و بعد از تلاش فراوان توانست در زمینه تولید داخلی و صادرات، این پیشه به کار گیرد. هنر طلاکوبی به خراسان، سمرقند و افغانستان اختصاص دارد که در این میان تعداد انگشت‌شماری از استادان ایرانی در این زمینه فعالیت دارند. در ایران به این هنر کمتر پرداخته شده و بیشتر استادان این رشته اهل افغانستان هستند. طلاکوبی در دو سبک ایرانی و افغانی است که تفاوت میان این دو در تذهیب و مینیاتور به‌کار گرفته شده در طلاکوبی ایران است.
معرق سنگ
بریدن، کنار هم چیدن و چسباندن سنگهای رنگارنگ لایه شده برای ایجاد طرح و نقش با ابزار برش و سایش را معرق‌کاری سنگ می‌گویند. از معرق سنگ برای تزئینات بنا مانند اندازه و کف و همچنین انواع سطوح مانند صفحه میز استفاده میشود. معرق سنگ بیشتر بر سطوح تخت و گسترده اجرا میشود. در این هنر میتوان از تسمه‌های برنجی و نوارهای سنگی پهن و باریک به منظور ایجاد قاب به دور نقش اصلی معرق (شبیه جدول‌کشی در تذهیب و نگارگری) نیز استفاده کرد. نقوش مورد استفاده در معرق سنگ شامل طرحها، نقوس سنتی (اسلیمی و ختایی، گره‌ها و خط نگاره‌ها) و طرحهای متنوع دیگر است قبل از ماشین‌هاى سنگین، خرده سنگها منابع با ارزشى محسوب مى‌شدند که به عنوان یک ماده خام براى پوشش کف اتاق‌ها، پیاده‌روها و جاده‌ها از آنها استفاده مى‌شد در جایى که این مواد وجود نداشت کارگران زیادى لازم بود تا با حمل، قطع و برش دادن به تخته‌ى سنگ‌هاى عظیم آنها را براى این منظور آماده کنند. اما به هر حال این کار زیبا با رنگ‌هاى متنوع، زمینه‌ساز ساخت یک پدیده جالب را مهیا کرد که بعدها هنر موزاییک نام گرفت. یونانى‌هاى باستان اولین کسانى بودند که کار ساخت موزاییک با قلوه سنگ را آغاز کردند، هر چند در این زمینه چینى‌ها، اعراب ساکن اسپانیا و همچنین باغبان‌هاى اسپانیایى نیز سابقه کار داشتند و بدین ترتیب ساخت موزاییک از شمال اروپا و از طریق آتلانتیک به آمریکا رسید. سنگ‌هاى رایج در معرق سنگ , سنگ چینى، مرمریت‌هاى سبز و صورتى، تراورتن‌هاى قرمز و زرد و قهوه‌اى و کرم استخوانى و سفید، گرانیت و مرمرهاى او نپکس سبز و سفید و نارنجى و ...
از اساتید این رشته مى‌توان از استاد على رخسارـ استاد على‌اکبر صنعتى و بالاخره استاد غیاث که متولد اصفهان مى‌باشد و قبلاً در معرق چوب کار مى‌کرد نام برد ولى غیاث‌راد بیش از 20 سال است که که به معرق سنگ رو آورده و غالباً طرح‌هایش را خود طراحى مى‌نماید
هنر سنگ تراشی در ایران
سنگتراشی در ایران قرنها قبل از میلاد مسیح، با تهیه لوازمی جهت شکار حیوانات و وسایل‌‌اولیه زندگی آغاز شده و بتدریج به اوج رونق و شکوفائی خود رسیده است.
باز یافته های باستانی از جمله اشیائی که از حفاریهای تپه یحیی واقع در کرمان بدست آمده موید آن است که پیشینه این صنعت به ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد و کشف این‌‌ظروف نشانگر آن است که در آن ایام تراش اشیا مختلف مصرفی و تزئینی از سنگ سبز در‌کرمان رواج داشته که البته هنوز هم این نوع سنگ استخراج و به مشهد فرستاده میشود.بطور کلی باید گفت که سنگتراشی در ایران قدیم بیشتر به تهیه وسایل کشاورزی و آلات و‌ابزار شکار و کندن پوست حیوانات اختصاص داشته و لوازم سنگی بدست آمده از غار‌مسکونی کمربند یا غار هوتو در نزدیکی بهشهر که متعلق به ۱۱۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال قبل از‌میلاد مسیح میباشد نیز دلالت بر همین امر دارد. سنگ در ساختن بناهای تاریخی و آثار‌باستانی هم نقش بسیار مهم و اساسی داشته است. از جمله مهمترین ابنیه تاریخی میتوان‌از کاخ های دوران هخامنشی ۷ حجاری‌های دوره ساسانی و... نام برد. تخت جمید نمونه بارزی از صنعت سنگبری دوره هخامنشی است. بط‌وریکه از دو اتاق خزانه تخت جمشید که توسط‌‌هیات علمی موسسه یکاگو کشف گردید بیش از ۶۰۰ ظرف سنگی سالم و شکسته بدست‌‌آمد. از جمله این ظروف یک جام پایه دار سنگی است که قط‌عاتی از طلا و سنگهای قیمتی به آن اضافه شده و نوشتهای بنام آشوربانیپال دارد.همچنین یک جام پایه دار از سنگ با کتیبهای بنام خشایار شاه جزو ظروف اخیر است. روی‌‌لبه این جام دوازده قو مجسم گردیده که داخل جام را نگاه میکنند. در دوره اشکانیان نیز‌سنگبری رایج بوده و نمونه آن در بیستون و در قسمت پائین حجاری بزرگ داریوش وجود‌داشته و بعدها که طاقچهای بر روی آن کندهاند تقریبامحو شده است. در آثار این دوره‌‌صورت برجستگی مختصری دارد ولی حالت اشخاص خشک و بدون حرکت است همچنین‌نقش انسان سوار بر اسب مورد توجه فراوانهنرمندان این دوره و نقوشی دیگر از این جمله موبد در حال نیایش و سوزاندن عود در آتشدان در میان آثار این عصر نقش مهمی دارد.
سنگتراشی دوره ساسانی راازکنده کاری و نقوش برجسته بر روی ۴ سنگ میتوان شناخت‌‌که بیشتر آنها در دامنه کوههای فارس بوجود آمده است. اکثر این نقوش بمنظور نمایاندن‌پیروزی بر سلاطین روم ایجاد گردیده است. کلیه حجاری‌های دوره ساسانی عبارتست از ۲۰حجاری که در نقش رستم، نقش رجب (۲ کیلومتری شمال تخت جمشید) فیروز آباد، سر،مشهد و شاپور واقع شده و علاوه براینها باید از یک حجاری در سلماس (شمال غربی دریاچه‌‌ارومیه) و حجاری مفصل طاق بستان در نزدیکی باختران نام برد که تمام این حجاریها بجز طاق‌بستان در یک دوره هفتاد ساله (بین سالهای ۲۲۵ تا ۲۹۵ میلادی) ساخته شده است.
هنر مجسمه سازی و هیکل تراشی طاق بستان تفاوتی کلی با سایر آثار مشابه دارد زیرا اگر‌چه تصاویر فرشتگان که در قسمت دیوار غار قرارگرفته با سنن اوایل دوره ساسانیان انط‌باق دارد ولی نقوش بزرگ قسمتهای دیگر که شکار گراز و آهو را مجسم می‌کند.
چه از لحاظ موضوع و چه از حیث سبک با صور مورد اشاره تفاوت ، دارد. این نقوش که‌‌برجستگی آن چندان زیاد نیست قسمت بندیهای بسیار مشکل و غامضی را نشان میدهد‌بطوریکه حرکات گرازها، آهوان و فیلها را کاملا ظاهر ساخته و چنان دقیق است که حتی‌پارچه لباس شکارچیان نیز کاملا نمایان میباشد. این نقوش برجسته از لحاظ سبک، همان‌نقاشی بر روی دیوار است. با وجود آنکه در دین مبین اسلام نقش نمودن صورت انسان بر روی سنگ، پارچه و غیر منع‌شده است اما نمونه‌های متعددی از سنگتراشی که در موزه‌های مختلف جهان باقی مانده نشا نه هائی بارز از کندهکاریهای با ارزش این دوران را بدست می‌دهد. از جمله میتوان از سنگ قبری که در سال ۵۳۲ هجری تهیه شده و هم اکنون در موزه هنرهای زیبا بوستن موجود‌است و با طرحهای خانه و نوشتههای گوناگون تزئین شده و نیز نمونه‌های از سنگ مرمر که در حال حاضر در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری میشود و متعلق به دوره مغولها است و‌اشکالی به شکل محراب روی آن دیده میشود، نام برد. از زمان قاجار یک نمونه در چشمه‌علی قابل ذکر است. با این وجود به آنکه به نظر برخی از محققان و باستان شناسان ایران‌سرزمین سنگ میباشد و منابع سرشاری از انواع سنگها همچون مرمر و سنگ گندمی و سنگ سیاه (که در تخت جمشید بکار رفته) ویش یزدی و سنگ سماق و سنگ آهکی و سنگ میکا‌را دارد ، باید گفت که علیرغم این فراوانی، سنگ در معماری و هنر ایران پایگاهی نسبتا فرعی داشته‌و شاید در این امر شکل پذیری گل سفال که با ذوق ایرانیان سازگارتر بوده بی تاثیر نبوده‌‌است. امروزه دو مرکز اصلی سنگتراشی در ایران، قم و مشهد است و هم اکنون در‌شهرهای مذکور عده ای از افراد در مراحل مختلف استخراج سنگ سنگ بری، سنگتراشی و‌حکاکی روی سنگ اشتغال دارند. سنگتراشان در مشهد از انواع سنگها نظ‌یر سنگ مرمر،سنگ نسوز، سنگ سیاه، سنگ زرد، سنگ قرمزو سنگ سفید استفاده می‌نمایند که صرفنظر‌از سنگ سبز بقیه از معادن موجود در استان خراسان تامین میشود. مصرف سنگ سیاه‌مشهد بعلت ارزانی و نقش پذیری زیاد بوده و نزدیک به ۷۰% سنگتراشان این نوع سنگ را‌مصرف میکنند ولی سنگ سبز کرمان بعلت گرانی و نیاز به صرف وقت زیاد جهت تولید‌محصول مصرف کمتری دارد و فقط برای ساخت اشیا تزئینی بکار میرود.
سنگتراشان قم از سنگ آلاباستر برای تولید محصولات استفاده میکنند و قابل ذکر است که سنگتراشان در هر دو شهر علاوه بر انواع سنگ که شرح آن گذشت از مواد دیگری نظ‌یر گچ،چسب سنگ، رنگ و پولیش نیز در جریان تولید محصولات استفاده می‌نمایند و آلات و ابزار‌متداول در کارگاههای سنگتراشی معمولا بسیار ساده و ابتدائی بوده و شامل وسایلی نظ‌یر‌چرخ سنگتراشی، الماسه، پرگار، قلم آهنی سوهان اره و غیره میگردد. محصولات سنگی قم‌‌که سفید رنگ میباشد شامل شمعدان، گلدان، سینی، کاسه، بشقاب، پایه آباژور، زیر‌سیگاری، چراغ خواب، تابلو، شکلات خوری، گلابپاش، مجسمه و... در طرحها و اندازه‌های‌گوناگون است و محصولات سنگی مشهد را از نظ‌یر کیفیت به سه دسته میتوان تقسیم کرد:
۱) فرآورده‌های سنگ سیاه مشهد عبارت است از کاسه بشقاب، شکلات خوری، گلدان، قدح،لیوان پایه دار، لیوان ساده و فنجان که بیشتر بصورت منقوش بوده اغلب به طرحهای گل،کاروان و غیره مزین است.
０) فرآورده‌های سنگی مصرفی که شامل دیزی، هاون و غیره است۳) اشیائی که ازسنگ سبز کرمان و مرمر ساخته میشود. این مصنوعات بیشتر تزئینی بوده و به قیمت گرانی به فروش می‌رسد و انواع متداول آن شامل زیر سیگاری، قلم دان، جای‌نوار، چسب، گلدان، پایه پرچم و... در اندازه‌های مختلف است.
در مشهد برای تولید فرآورده‌های سنگی پس از استخراج سنگ از معدن با استفاده از‌اره‌های دو سر اقدام به برش آن به قط‌عات کوچک نموده و پس از حمل آن به کارگاههای‌سنگتراشی بر اساس نقشه تقریبی می‌تراشند سپس توسط دستگاه تراش آنرا به شکل‌اصلی و موردنظ‌ر در می‌آورند. آخرین مرحله تولید سوهان کاری است که پس از این عمل‌محصول بصورت مط‌لوب در می‌آید. بمنظور ایجاد نقوش مختلف در فرآورده‌های سنگی پس‌‌از سوهان کاری آنرا در اختیار قلمزن قرار می‌دهند و قلمزن تصویر مورد سفارش را با‌استفاده از قلمهای آهنی روی سنگهای سیاه حکاکی می‌کند و به این ترتیب مراحل مختلف‌ساخت مصنوعات سنگی شامل: استخراج سنگ از معدن، تقسیم سنگ به قط‌عات کوچک،تراش سنگ بااندازه اصلی با دستگاه، سوهان کاری قلمزنی و حکاکی محصول آماده میباشد.محصولات مشهد به ویژه محصولات زینتی آن، معمولا به شکلی حکاکی شده عرضه میشود.در این زمینه لازم به توضیح است که هر گاه صنعتگران بخواهند بشقاب یا کاسه ای را با‌کنده کاری‌های اسگرافیت زینت دهند، روی آن را با رنگ مشکی می‌پوشانند و سپس به‌‌کمک قلمهایی ظریف و با دقت و مهارت کافی روی آن را به اشکال مورد نظر می‌تراشند و در‌نتیجه، سطح رنگ‌آمیزی شده دست نخورده باقی مانده و نقش، حالت مشکی برجسته ای به‌‌خود میگیرد .
１) سنگتراشان قم نیز باین نحو عمل میکنند که پس از تحویل سنگ در محل کارگاه و بریدن آن‌با اندازه تقریبی محصولی که قصد تولیدش را دارند، ابتدا با کمک تیشه شکل ابتدائی به‌‌آن می‌دهند و سپس بوسیله قلمهای فلزی درشت داخل آن را خالی میکنند و توسط قلمهای کوچکتر آنرا پرداخت نموده و در مرحله نهایی نیز برای صیقل دادن سطح بیرونی‌‌محصول از سوهان یا سنگ سمباده استفاده می‌نمایند.
قابل ذکر است که در حال حاضر در برخی از کارگاههای سنگتراشی سنگتراشان تکنولوژی را‌برای سرعت بخشیدن به کارشان به خدمت گرفته آن و اکثرا از دستگاهی که شبیه اره‌های‌چوب بری است استفاده میکنند ولی در هر حال باید گفت که سنگتراشی به کار مداوم و‌تلاش زیاد نیاز دارد، از اینرو در قیمت تمام شده یک محصول سنگی عامل کار نقش مهمی‌دارد و حدود ۸۰ درصد قیمت را تشکیل می‌دهد.در خاتمه باید گفت که سنگتراشی این صنعت هفت هزار ساله به توجه بیشتری نیاز دارد و‌لازمست به مسائل و مشکلاتش بیش از پیش پرداخته شود تا انشاا.. شاهد رونق و‌شکوفائی آن باشیم.
تراش سنگهای قیمتی
فیروزه تراشی :
فیروزه سنگ آبی خوش رنگی است که خاص ایران است و در مشهد بدلیل نزدیکی به معدن آن در نیشابور از قدیم الایام تراش و استفاده از آن رواج داشته است... فیروزه سنگ آبی خوش رنگی است که خاص ایران است و در مشهد بدلیل نزدیکی به معدن آن در نیشابور از قدیم الایام تراش و استفاده از آن رواج داشته است . فیروزه نیشابور در جهان از شهرت زیادی برخوردار است و از انواع مرغوب فیروزه می باشد . فیروزه های تراش داده در مشهد ، در کشورهای خارجی نظر طرفداران زیادی را به خود جلب نموده است .
انواع مشهور فیروزه خراسان عبارتند از : شجری – عجمی – باب – کربلا – طوفان و غاله است .
عقیق تراشی
این هنر شامل کنده کاری روی عقیق یا برجسته کاری روی آن و تولید اشیاء کوچک و هنری و تزئینی از آن است . پیشینه این هنر در ایران به عهد سومر بر می گردد . روش کار در این صنعت به این شکل است که پس از برش سنگ ، آن را بوسیله چرخ تراش داده و سپس جلا می دهند و پس از آن طرح مورد نظر را روی آن بوسیله قلمهای مخصوص تراش می دهند . مرکز این هنر در استان خراسان شهر مشهد می باشد .
قلمزنی سنگ
هنری است خاص مشهد که در آن روی ظروف سنگی را با رنگ مشکی می پوشانند و سپس به کمک قلم با دقت و مهارت فوق تصور روی آن را به اشکال مورد نظر می تراشند که در نتیجه سطح رنگ آمیزی شده دست نخورده باقی مانده و حالت برجسته ای بخود می گیرد . اشیائی چون کاسه و بشقاب ، گلدان ، اسباب چایخوری ، سینی ، ه
صنایع دستی ایران اصالت ایران است
شنبه هفته گذشته افتتاح نمایشگاهی با عنوان چشم اندازهای صنایع دستی ری با همت اداره میراث فرهنگی در شهرداری برگزار شد. این نمایشگاه که در نوع خود منحصر به فرد است، آثار هنرمندانی را جای داده که در کشورمان صاحب نام محسوب می شوند، مردان و زنانی با دستان هنرمند از خطه ری خالق آثاری شده اند که شاید چگونگی تولیدشان در انظار کمرنگ شده باشد. نمایش توانمندی های هنرمندان ری هر ساله در نقاط مختلف کشور نمایشگاه ها و بازارچه هایی تحت عنوان صنایع دستی برگزار می شود اما برپایی چنین نمایشگاهی با هدفی والاتر از عرضه صنایع آغاز شده است و تفاوت عمده آن با سایر برگزاری ها در به نمایش گذاشتن نحوه تولید صنایع می باشد. شهر ری با وجود داشتن بیش از ۳۰۰ کارگاه تولیدی در زمینه صنایع دستی به خاطر نبود آگاهی مردم نسبت به قابلیت تولید صنایع دستی و آشنا نبودن آنها نسبت به صاحب سبکان و اساتید برجسته این کارگاه ها تنها در حد یک شهر زیارتی برای خود بین مردم جایگاه دارد و به خاطر همین ویژگی یک ماه پیش به عنوان هشتمین شهر نمونه گردشگری شناخته شد. از آنجا که صنایع دستی مکمل گردشگری است، مسوولان اداره میراث فرهنگی و اساتید صاحب فن برای نشان دادن توانمندی های هنرمندان شهر در فکر برپایی نمایشگاه هایی شدند که در آن مردم علاوه بر آشنایی با صنایع دستی با نحوه تولید آن نیز از نزدیک آشنا بشوند تا از این طریق بتوانند تعریفی از جایگاه مناسب صنایع دستی داشته باشد. به گفته رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهر ری، تعریف مناسب جز این نیست که مسوولان سازمان و شهرستان با واقعیت های صنایع آشنا بشوند. ظاهر و تزئینات این نمایشگاه به صورت کاملا سنتی طراحی شده است؛ از بدو ورود با مجسمه های سنگی روبه رو می شوید که در دو طرف سالن وجود دارد. دیوارها تماما با تابلوهای معرق، منبت و مشبک هنرمندان تزئین شده است. در وسط سالن اول هم آثار سنگی و هم چوبی به نمایش در آمده. یکی از این آثار که طرح اولیه آن برای اولین بار خلق شده کاری است که استاد علائی با مشبک کاری به آن حجم داده است. در تمامی تولیدات مشبک پس از برش، تکه های چوب روی ظرف یا سطح از پیش تعیین شده چسبانده می شود اما این بار با این هنرمند توانسته است بدون هیچ زمینه ای با برش چوب ها و قرار دادن آنها حجمی به شکل گلدان ایجاد کند. در وسط سالن، ویترینی شیشه ای قرار دارد که در آن قفسه های گردان با سنگ های قیمتی و زینتی تراش داده شده تزئین شده است. در روبه روی این دکور و در انتهای سالن که مشرف به حیاط می شود، حوضچه ای با فواره های سنگی که گویی گردان آب را به اطراف آن می ریزد، منظره ای زیبا به محیط بخشیده است. سمت راست کنار سالن با دو پله به قسمت دیگری منتهی می شود که آنجا هم با شومینه و میز سنگی در سمت راست و آثار مشبک، معرق، منبت، قلم زنی و طلاکوبی در وسط و سمت چپ تزئین شده است. در همین قسمت جایگاهی برای مهمانان قرار داده شده است و با پخش آهنگی ملایم، از آنها پذیرایی می شود. بیرون و انتهای سالن اولیه مشرف به حیاط مربع شکل می شود. در سه گوشه حیاط کارگاه ها قرار گرفته اند، اولین قسمت کارگاه شیشه گری سنتی است که برادران بختیاری که از نامداران شیشه گری در ایران به شمار می روند به همراه استاد وفایی آنجا را اداره می کنند. در این کارگاه، سه کوره وجود دارد که کوره اول با ۱۳۰۰درجه دما خمیر را در درونش قرار می دهند. این کوره سه دهنه دارد که هر کدام خمیر را به یک رنگ درمی آورند. پس از آماده شدن خمیر را در قاشقکی که آب دستگاه است قرار می دهند تا یکنواخت شود. سپس پس از شکل دادن و به حالت دلخواه درآوردن، آن را درون کوره دوم که گرمخانه یا تنش زدایی نام دارد ۲۴ساعت می گذارند تا با دمای آن که حدود ۵۰۰درجه است، شیشه به آرامی سرد شود و ترک بر ندارد. بعد از سرد شدن محصولات آنها به قسمت نقاشی و طراحی شیشه منتقل می شوند تا تزئینی روی آنها انجام گیرد. کوره سوم این کارگاه برای تولید محصولی است که فیوز نام دارد. در تولید این محصول شیشه های میز درب و پنجره به اندازه دلخواه بریده می شود و بعد خرده شیشه های رنگی که از قبل بریده و تهیه شده است را روی آن می چسبانند و طرح دلخواه خود را به اجرا می گذارند. سپس شیشه تزئین شده را در قالب مناسب داخل کوره پخت سوم قرار می دهند که دمایی بین ۶۰۰-۳۵۰درجه دارد. در قسمت کناری کارگاه معرق و منبت است که توسط استاد زنگنه مدیریت می شود. ساخت سازهای سنتی در مجاورت کارگاه معرق قرار گرفته است. هنرمندان در این قسمت داخل چوب ها را خالی می کنند و بعد با تراشیدن آن، ساز را تهیه می کنند. قلم زنی و طلاکوبی، کارگاه دیگری است که با مدیریت آقای رضازاده یکی از صاحب سبکان این رشته در کنار غرفه سفالگری جای گرفته است. کارگاه حجاری و خراطی سنگ آخرین غرفه داخل حیاط است که داخل و روبه روی آن با صندلی های سنگی زیبا به همراه پیکره هایی زینت یافته است. حوضچه ای که در انتهای سالن اولیه قرار دارد با آبراهی به درون حیاط ادامه یافته و راه وسط فضای باز با این آبراه پوشش داده شده است. وسط این آبراه باز هم حوضچه ای دیگر با فواره ای بزرگ تر قرار گرفته است. اثر شاخص این نمایشگاه حوضچه ای بزرگ سنگی است که گرداگردش فواره هایی جای داده شده است که آب را به صورت مایل به اطراف مجسمه داخل می ریزد. مجسمه وسط این حوضچه پیکره مردی گلف باز است که چوب گلف را به بالا برده و آماده زدن ضربه است، این اثر به سفارش شرکتی اسپانیایی توسط استاد حسن زاده ساخته شده است و بعد از اختتامیه به اسپانیا فرستاده می شود.
● تاریخچه اولیه صنایع دستی
هرکدام از این قسمت ها تاریخچه ای دارند که بنای شکل گیری شان در درون آنها جای گرفته است.
● شیشه گری سنتی
این هنر، تاریخی چند هزار ساله دارد. به نقل از روایات تاریخی اصل شیشه گری در زمان حضرت سلیمان شکل گرفته است. در آن زمان برای ساخت کاخی دیوها به دستور حضرت سلیمان کوره های شیشه گری را برپا کرده اند و قسمت هایی از آن را با این هنر تزئین کرده اند. بعضی از روایات منبع انتقال این هنر به دنیا را یونان در و بعضی دیگر ایران دانسته اند. شیشه گری در ایران از نیشابور آغاز شد و بعد به ری انتقال یافت و حدود دو هزار سال است که در این شهر قدمت دارد. در دوره های بعد شیشه گری منسوخ شد و پس از آن در سده اخیر توسط ایتالیایی ها به ایران آورده شد. پیشرفت این رشته در ۳۰سال اخیر در ایران غیرقابل باور است؛ چراکه از شیشه گری صنعتی هم پیشرفت بالاتری داشته است. شیشه گری سنتی موسوم به بلورسازی است که از ابتدا شامل احتیاجات عمومی جامعه بوده و افراد با ساخت آنها کسب درآمد می کرده اند. از ۶۹سال پیش هنرمندان این رشته به فکر افتادند تا کارگاه زنده شیشه سازی را به نمایش بگذارند که اولین بار همان ۶۹سال قبل در نمایشگاه بین المللی دایر و بعد از آن در نمایشگاه های تخصصی ارائه شده است.
● حجاری و خراطی سنگ
اولین هنر بشر، تراش سنگ بوده است. قبل از اختراع خط و با شروع غارنشینی، انسان ها برای انتقام پیام و رساندن منظور خود شکل هایی روی سنگ حک می کردند و اینگونه با هم ارتباط برقرار می کردند. به مرور با اختراع خط تراش سنگ برای تهیه وسایل مورد احتیاج به کار گرفته شد. اوج هنر سنگ تراشی دوره رنسانس بود که در ایتالیا و یونان پیشرفت قابل توجهی داشت تا آنجا که در یونان افرادی مانند میکلانژ و لئوناردو سهم بسزایی در رشد این هنر ایفا کردند. خراطی سنگ با رشد تکنولوژی و ورود دستگاه های تراش پیشینه ای حدود ۵۰سال را به خود اختصاص داده است.
● طلاکوبی و فیروزه کوبی
فیروزه کوبی هنر نابود شده ای بود که ابتدا خاص خراسان بود. به طوری که فیروزه ها در نیشابور استخراج می شد و بعد در مشهد در کارگاه های مخصوص مورد تراش قرار می گرفت. در زمان های قدیم ظرف های مسی را با قلم زنی طلاکوبی می کردند و بعد یک لایه فیروزه را آغشته به چسب گیاهی مخصوص کرده و روی جاهای خالی گود شده قرار می دادند. آخرین فردی که در ایران به این هنر اشراف داشت ۶۰سال پیش به علت اینکه فرزندانش تمایلی به فراگرفتن این پیشه نداشتند. به یکی از اقلیت های دینی این هنر را آموزش داد. بعد از آن، این تخصص در انحصار این مرد درآمده و او این هنر را به اصفهان منتقل می کند. آقای رضازاده یکی از هنرمندان پرتوان کشور برای بازگرداندن این هنر حدود پنج سال تحقیق انجام داد و بعد از تلاش فراوان توانست در زمینه تولید داخلی و صادرات، این پیشه به کار گیرد. هنر طلاکوبی به خراسان، سمرقند و افغانستان اختصاص دارد که در این میان تعداد انگشت شماری از استادان ایرانی در این زمینه فعالیت دارند. در ایران به این هنر کمتر پرداخته شده و بیشتر استادان این رشته اهل افغانستان هستند. طلاکوبی در دو سبک ایرانی و افغانی است که تفاوت میان این دو در تذهیب و مینیاتور به کار گرفته شده در طلاکوبی ایران است. اون ، چراغ خواب و ... از تولیدات قلمزنی شده سنگ مشهد می باشند .
