مرمت های حفاظتی آثار سنگی تاریخی

مرمت های حفاظتی آثار سنگی تاریخی

1-  روشهای مرمت سطوح سنگها

2-  تمیز کردن و زدودن آثار از هر گونه مواد شیمیائی و گلسنگ ها

3-  استفاده از آب آهک

4-  استحکام بخشی سطوح سنگها با رزین های مناسب

حفاظت آثار تایخی

1-  ایجاد پوشش های مناسب جهت جلوگیری از نفوذ آب و گرد و غبار

2-  ایجاد کانالهای هواکش پشت یا زیر آثار ( ایجاد فاصله بین سنگ و خاک)

3-  جابجائی آثار سنگی کمیاب و انتقال آنها به مکانهای مناسب سر پوشیده

4-  از بین بردن و جلوگیری از رشد درختچه ها و گیاهان هرز و تمیز کردن ترکهاو شکافها و پر کردن آنها

5-  ایجاد عایقهای مناسب بصورت مصنوعی یا طبیعی

6-  ایجاد داربستهای حفاظتی جهت هایل و حفاظت آثار

1- در مکانهایی که آثار سنگی در معرض هوای آزاد قرار دارند جهت جلوگیری از رسیدن و یا نفوذ آب ،جلوگیری از آسیبهای حیوانی ،آسیبهای انسانی ،و دیگر موارد آسیبهایی که امکان دارد آثار در معرض فساد تدریجی و نابودی قرار گیرند از پوشش های مناسبی جهت جلوگیری از این آسیبها بنا به موقعیت مکانی آنها میتوان استفاده نمود . همانند :

الف : ایجاد سایبانهایی بر روی آثار بنا به موقعیت مکانی بصورتی که تا حد امکان به جلوه آثار لطمه ای نزند . با جنسها و طرحهایی که تقریبا همطراز آثار قدیمی و در عین حال متمایز از آنها باشد ، مانند : فایبر گلاس ، فلزی و چوبی و ......

ب: پوشش شیشه ای آثار به صورتی که هیچگونه راه نفوذ هوای آلوده ، رطوبت و دسترسی به آثار نداشته باشد و حداقل انکسار نور خصوصا اشعه های خورشید را داشته باشد و مقاومت خوبی در تحمل تغییرات جوی و آسیبهای انسانی را دارا باشد و فیلتر های مناسبی جهت تصویه هوای آلوده و جلوگیری از رطوبت های هوا طوری در جدار شیشه ای نصب گردند تا آثار از هر گونه آسیبهای فیزیکی و . . . دور باشند . تقریبا همانند ویترین های موزه ها

2- راه دیگر جلوگیری از رسیدن رطوبت مستقیم به آثار سنگی میباشد . این کار روشهای مختلفی دارد که بعضی از آنها را ذکر مینمائیم ، میتوان در جاهائی که آثار سنگی ارتباط مستقیم با خاک و یا هر چیز دیگر غیر از جنس سنگ را دارند ، این ارتباط را با روشهای گوناگونی قطع نمود :

 الف : ایجاد کانالهای هواکش پشت و زیر آثار سنگی با هدف قطع شدن ارتباط مستقیم سنگ با خاک و ایجاد جریان هوای خشک و مناسب در این کانالها جهت رطوبت زدائی .

ب: ایجاد سکوهای بتنی با عایق رطوبتی مناسب در پی دیواره های سنگی جهت جداسازی ارتباط دیواره ها و آثار با زمین و از بین بردن رطوبتی که از پائین به آثار می رسد .

ج): در بعضی از بناهای سنگی از دیواره های خشتی نیز استفاده گردیده است که می بایست بین مصالح سنگی و خشتی فاصله ای ایجاد نمود تا رطوبت دیوارهای خشتی به آثار سنگی قطع گردد و اگر امکان ایجاد این فاصله نباشد میبایست از عایقهای مناسبی در محل اتصال آنها استفاده نمود .

نکته مهم : تا حد امکان میبایست کانالهای عبور آب را طوری عایق بندی نمود تا از نفوذ آب در آثار و بناهای تاریخی جلوگیری گردد و در جاهائی که امکان ایجاد این کانالها نباشد ، سطح اطراف بناهای سنگی را با مصالح مناسب طوری شیب بندی کرد تا مسیر آب بصورتی باشد که از آثار دور گردد و بیرون از محوطه های تاریخی هدایت شود .

3- معمولا در بناهای باستانی ، نقش برجسته ها  و دیگر نقشهائی که بر روی سنگها ، دیواره های خشتی و .... که در مکانهای نا مناسب قرار دارند و امکان حفاظت آن نیست نمونه دیگری ندارند ، آنها را به مکانهای سر پوشیده یا مناسبی انتقال داده و بجای آنها از بدل (کپی) استفاده می شود که از مواد مصنوعی در ساخت کپی آنها استفاده شده و در مکانی که آن اثر وجود داشته قرار میدهند ، البته در مواقعی که امکان جابجائی اثر نباشد در صورت امکان از دیگر موارد مرمتهای حفاظتی ، بنا به نوع و اندازه اثر استفاده میگردد تا از آسیب های مختلف جلوگیری گردد و نهایتا اگر هیچگونه مرمت حفاظتی شامل آن نگردد ،‌آن اثر را زیر خاک پنهان می نمایند تا در حد امکان آسیب های مختلف بر روی آن تا ثیر نداشته باشد .

4- معمولا در بناهای باستانی خصوصا آثار سنگی و خشتی علفهای هرز و درختچه هایی رویش میکنند که باعث خرابی ، جابجائی و شکستن و در نهایت نابودی تدریجی اثر می گردند ، لذا جهت جلوگیری از این آسیب ها میتوان در صورت امکان با جابجائی آثار این علف ها و درختچه ها را ریشه کن نمود ، در غیر اینصورت بوسیله سم پاشی بصورتی که به آثار باستانی لطمه ای نزند از بین برد و در ترکها و شکافهای ایجاد شده در آثار دوغاب شفته آهک تزریق نمود تا هیچگونه موادی خصوصا آب به درون آنها نفوذ ننماید ، چون عامل اصلی رویش درختچه ها و علف ها رطوبت میباشد .

5- در محوطه های باستانی که در هوای آزاد قرار دارند میتوان از عایقهای مناسبی بسته به مکان ، جنس و نوع اثر استفاده کرد ، جهت عایق نمودن آثار سنگی و جلوگیری از نفوذ رطوبت و هوای آلوده به درون آثار میتوان از مواد مناسبی همانند : پارالوئید ، موم و غیره . . . که نتیجه خوبی داشته اند استفاده مینمائیم ، طریقه استفاده از پارالوئید را در مقوله استحکام بخشی سطوح سنگها شرح داده ایم ، البته جلوگیری از هوای آلوده به محوطه آثار و نفوذ آنها همراه با رطوبت هوا در سنگ خیلی میباشد و تنها راه جلوگیری آن کار گذاشتن فیلتر بر روی کارخانه های دود زا و تولید کننده های شیمیائی میباشد . معمولا در کنار آثار سنگی ، آثار خشتی هم میبایست عایق بندی گردند تا راه نفوذ آب و دیگر آسیب ها گرفنه شود ،‌ در آثار تاریخی تخت جمشید اطراف دیواره های خشتی را آجر چیده و روی آن را با ملات ماسه و سیمان که همرنگ خاک شده اند عایق بندی میکنند و و سطح بالائی این دیواره ها را اول شفته آهک کرده و روی آنرا با ملات کاه گل و یا باملات ماسه و سیمان همرنگ خاک بصورت پشت ماهی عایق بندی مینمایند و اطراف لبه های دیواره ها را از آبچکانهای پیش ساخته بکار میبرند ،‌ البته بنا به موقعیت مکانی آثار باستانی و جوابگوئی مواد عایق بندی استفاده شده میبایست کار عایق بندی انجام شود ، تا این روش مرمت حفاظتی نتیجه رضایت بخشی داشته باشد .  

6- معمولا جهت بناهای سنگی یا خشتی که در معرض جابجائی و یا سقوط قرار دارند قبل از انجام عملیات مرمتی و استحکام بخشی از دو نوع داربست حفاظتی استفاده می نمایند ،

 الف :) داربست حفاظتی که اطراف محوطه بنای در معرض خرابی تدریجی قرار دارند ایجاد می شود تا هر گونه راه دسترسی به آن بنا غیر ممکن باشد ،‌این داربست تا پایان انجام عملیات مرمتی بر پا می باشد .

ب: ) داربست هایل و حفاظتی که اطراف بنا بصورتی ایجاد میگردد تا هم در معرض دسترسی نباشد و هم هایل محکمی جهت جلوگیری از ریزش احتمالی و جابجائی بنا باشد .

البته لازم به ذکر است چنین بناهائی در اولویت طرح مرمتی قرار دارند و حتما عملیا ت نجات بخشی اضطراری بر روی آنها در اسرع وقت انجام می شود .

ناظم زارع کارشناس مرمت آثار هنری

تخت جمشید