گردشگری شهرستان مرودشت

- آبادی دشتک :

این آبادی در تنگه ای از کوه دشتک در شمال دشت درودزن قرار دارد نحوه ساخت و ساز مساکن روستایی با توجه به شیب و دامنه کوهستان قابل توجه می باشد و در دامنه این کوه آبشاری زیبا و باغات انار قرار دارد .

- گردنه چر چر :

این گردنه دشت حاصلخیز و زیبای درودزن را به سمت دشت بکان می رساند، چشمه ای کوچک در بالاترین نقطه گردنه وجود دارد که در صورت بازسازی ، مسافرین این مسیر را برای اندکی استراحت پذیرا خواهد شد.

- چشمه (تنگ ) چاهو :

وجود این چشمه زیبا در دشت کوچک چاهو منبع آبی را برای رهگذران این مسیر به سوی دشت های سرد سیری و شهرستان اقلید تأمین می کند درختان کهنسال بنه و در اطراف این چشمه سایه بان هاآرامش بخش طبیعی مسافرین و گردشگرانی هستند که ترجیح می دهند اندکی در پناه طبیعت بیاسایند .

 سرآسیاب :

این مکان تفریحی در شمال شهر سیدان و در کنار باغات انار و گردوی آن واقع شده است. این مکان محل خروج آب یک چشمه می باشد که در سالهای گذشته از سوی سازمان میراث فرهنگی استان بهسازی شده است .

- امامزاده سید محمد از فرزندان امام موسی کاظم (ع) معروف به سلطان ولایت : در فاصله 35 کیلومتری شهرستان مرودشت در نزدیکی روستای سلطان ولایت و در بالای کوه واقع شده و دارای درختان کثیری از انواع مختلف با سایه های بلند جهت آسایش زوار محترم،یک ساختمان و چشمه ای با صفا با آبی سرد و شیرین در سینه کوه که زوار زیادی از قدیم الایام از راههای دور و نزدیک خصوصاً در شبهای جمعه و روزهای تعطیل به زیارت این بقعه متبرکه می آیند بطوری که سالیانه حدود 10000 نفر از این مکان مقدس دیدن می فرمایند و دارای امکانات آب ، برق و ساختمان زائر سرای آن هم در حال ساخت و ساز است . 

بقعه متبرکه حضرت ایوب نبی(ع) : در 42 کیلومتری شهرستان مرودشت و 78 کیلومتری شمال شیراز در مسیر جاده " سد درودزن" و در دامنه "کوه ایوب" و مجاورت روستای چمنی" بقعه متبرکه حضرت ایوب نبی(ع) " و همسرش" بانو بی بی رحیمه" قرار دارد ، چشمه ای با صفا با دو حوضچه کوچک و بزرگ و درختان کهنسال زیادی که در کنار بقعه قرار دارد روح انسان را جلا می بخشد ، از قدیم الایام زوار زیادی از راههای دور و نزدیک و کشورهای همجوار جهت دعا و نیایش و گذراندن تعطیلات به این مکان مقدس می آیند بطوری که سالانه 30000 هزار نفر از این محل دیدن می فرمایند. در گوشه دیگری از این مکان درختچه های موجود است که از دور شبیه گوسفند و به گله " ایوب نبی (ع)" معروف است . این مکان دارای امکانات آب ، برق می باشد و به جهت قدمت زیاد ساختمان ، اداره اوقاف مرودشت در سال 1371 طرح جامع آن را تهیه و بر اساس آن شروع به عملیات عمرانی آن نمود از جمله این فعالیتها: تسطیح تپه ها، ایجاد فضای سبز، محوطه سازی،پارکینگ،نصب اسباب بازی، احداث سرویس بهداشتی ،لوله کشی محوطه، ساخت غسالخانه ، سکوبندی محوطه ، تخریب ساختمان قدیمی و تجدید بنای جدید با زیر بنای حدود 400 متر مربع که مراحل پایانی آن در حال انجام است. - مجموعه سد درودزن : این تفرجگاه طبیعی در فاصله حدود 90 کیلومتری شمال غربی شهرستان مرودشت و در منتهی الیه قسمت جنوبی بخش کامفیروز قرار دارد و در این مکان علاوه بر وجود دریاچه مصفا و بزرگ درودزن طبیعت بکر و چشم نواز اطراف سد ،وجود جنگلهای طبیعی و امکانات دیگر مجموعه از جمله هتل و مجموعه اقامتی آن و امکانات دریاچه گردی از جمله مزایای آن مجموعه می باشد که هر ساله پذیرای میهمانان زیادی می باشد. تنگ خوش(تنگ خشک ) سیوند: این تفرجگاه طبیعی در فاصله 30 کیلومتری شمال شرقی شهرستان مرودشت و در روبروی دهستان سیوند واقع شده و بصورت تنگه ای است با طول تقریبی 20 کیلومتر و عرض 2 کیلومتر که دارای پوشش گیاهی انبوه و چشم نوازی از درختان بنه ،ارژن، بادام کوهی و کیکم می باشد و بکر و دست نخورده است . این تفرجگاه بسیار زیباست ، معادن سنگ دوره هخامنشی و کتیبه دوره پهلوی در محدوده این دره واقع شده است . - سد سنگی دا ریوش : این بنای تاریخی که در زمان هخامنشیان ساخته گردیده نزدیک به سد خاکی داریوش یا درودزن شمال غربی شهرستان مرودشت در بخش کامفیروز واقع است .زمانی که می خواستند سد خاکی درود زن را بسازند چون این بنای قدیمی زیر آب پنهان می گشت آن را از محل اصلی خود جدا کرده و به محلی دیگر در همان نزدیکی سد خاکی انتقال دادند .این بنا طریقه سد سازی در دوران هخامنشی ار به نمایش می گذارد .

نقش رستم شهرستان مرودشت

- نقش رستم :

کوه حسین ( نقش رستم ) یکی از جایگاه های مقدس و مورد احترام ادوار باستانی بوده که مردم برای زیارت آن و قبور شاهان خود و دیدن آتشکده ونذر و نیاز به آن جا می آمده اند و در نتیجه از هزاران سال پیش از میلاد این محل آباد و تا اواخر دوره ساسانیان دارای اهمیت بوده است . وجود نقوش عیلامی اهمیت این کوه را از قدیم الایام می رساند و این خود سبب شده که شاهان هخامنشی آرامگاه ابدی خود را در آن جا بسازند و ساسانیان نیز آثاری از خود نقش نمایند.  برجسته ترین آثار دوره هخامنشی در نقش رستم عبارت اند از : قبور شاهان و ساختمان مکعب سنگی معروف به کعبه زرتشت  .

در این مکان  مقبره های داریوش اول ( 465-485) خشایارشاه اول ( 465-485) اردشیر اول (424-465) و داریوش دوم (405-424) با نمای صلیبی شکل وجود دارد . از دیگر آثار، 8 نقش برجسته مربوط به شاهان ساسانی می باشد . اما قدیمی ترین اثر موجود در این مکان نقش برجسته عیلامی است که متعلق به اواخر هزاره دوم( ق . م ) تا 700( ق . م)    می باشد و یک خدا و الهه عیلامی را در حالت نیم رخ چپ و نشسته بر تخت مزین به نقوش مار نشان می دهد .

نقش رجب شهرستان مرودشت

- نقش رجب (( نقش قهرمان)) :

در شمال تخت جمشید نقوشی از اردشیر بابکان و شاپور اول در پس رفتگی کوه حجاری شده است که به نقش رجب معروف است؛ دلیل نامیده شدن آن به این نام برما روشن نیست فرصت الدوله در آثار العجم خود آن را نقش قهرمان نیز نامیده است نقش رجب دارای 3 نقش برجسته از اردشیر بابکان و شاپور اول علامت خاندان او و شخصیت های بزرگ دوره اردشیر است . " موربه" و" اوزلی" در سال های 1811 و 1812 موفق به تشخیص سه نقش در دامنه کوه رحمت شدند و" فلاندن" و "دیولافوا" و همسرش" زاره" و" هرتسفلد" پس از آن محل نقش رجب را بررسی کرده و تشخیص آنها را تأئید کرده اند .

شهر تاریخی استخ شهرستان مرودشت

ویرانه های شهر استخر :

بزرگترین و معظم ترین شهر باستانی ایران که از حدود پنج قرن پیش از میلاد تا ده قرن بعد از میلاد دایر و معمور و مرکز سیاست و تجارت و مقر روحانیون و مؤبدان و دستوران بوده است شهر استخر است که اینک خرابه های آن در 7 کیلومتری شمال تخت جمشید دست چپ جاده قرار دارد و آثاری چند از دروازه های سنگی و کاخ های ویران شده با ستون های آن موجود است . از ساختمان شهر استخر-که از چه تاریخی شروع شده ، اطلاعی در دست نیست . آثاری که بتوان تاریخ صحیح آن را تعیین نمود ضمن کاوش های به دست آمده و اشیایی که در آن جا کاوش شده مربوط به دوره های هخامنشی و ساسانیان و اسلام است ولی از آب فراوان و اراضی زراعتی موجود در آن حدود می توان حدس زد که از سالیان دراز آباد بوده است. از دوران سلوکی نیز چند ته ستون ساده و تعدادی سر ستون به شکل" لوتوس" باقی مانده است.

در زمان ساسانیان که ولایت پارس به پنج کوره تقسیم می شد مرکز آن ها شهر استخر بوده است.

طرح مرمتی اضطراری یک بنای سنگی

عامل های مهم در پیشبرد فساد تدریجی و تخریب اثر عبارتند از:

 (1- آلودگی هوای محیط )

(2- هوازدگی سنگ )

( 3- پوسیدگی سنگ ها بخاطر اثر مستقیم فرسایشی آب)

(  4 – مکانیسم رشد بلورهای جدید کلسیت در ترک ها و شکاف های سنگ )

( 5- زیان حریق و گرمای خورشید)

(  6- فرسایش به وسیله باد)

( 7- آلودگی به وسیله گرد وخاک)

( 8 – اضمحلال بوسیله عوامل بیولوژیکی الف : درختان و گیاهان ب : جلبک و گلسنگ ها ج : قارچ و موجودات کوچک زنده ح : حیوانات )

( 9 – کیفیت سنگ)

(10- خوردگی فلزات)

(11- ترک خوردن)

( 12- صدای شدید (غرش))

حفاظت آثار تاریخی روش های مختلفی دارد:                        

1- ایجاد پوشش های مناسب جهت جلوگیری از نفوذ آب و گرد و غبار)

( 2- ایجاد کانال های هواکش پشت یا زیر آثار (ایجاد فاصله بین سنگ و خاک))

(3 - جابجایی آثار سنگی کمیاب و انتقال آن ها به مکان های مناسب سر پوشیده )

(4- از بین بردن و جلوگیری از رشد درختچه ها و گیاهان هرز و تمیز کردن ترک هاو شکاف ها)

( 5- ایجاد عایق های مناسب به صورت مصنوعی یا طبیعی)

( 6- ایجاد داربست های حفاظتی جهت هایل و حفاظت آثار)

روش های مهم مرمت حفاظتی سطوح سنگ ها:

الف):گلسنگ زدایی، تمیز کردن و پر کردن رگه ها و شکاف ها     ب): طبله زدایی

پ: استفاده از آب آهک جهت مرمت سطوح سنگ ها

روند اجرایی یک طرح حفاظتی و مرمتی را می توان در 9 مرحله زیر به مختصر بیان نمود :

1-آسیب‌شناسی تخصصی(کارشناسی وضعیت موجود):  در راستای مطالعه و بررسی یک اثر ابتدایی‌ترین اقدامی که انجام می‌شود کارشناسی وضعیت موجود است. در این مرحله موارد و نکاتی مورد توجه قرار می‌گیرد که بر اساس آن طرح حفاظتی و مرمتی تدوین می‌گردد. این اقدام توسط متخصصین مرمت و حفاظت از آثار و ابنیه تاریخی و فرهنگی انجام می‌گیرد و نیازهای پیش بینی شده طرح حفاظت، مرمت و نجات‌بخشی در این مرحله اعلام می‌گردد. که با توجه به نوع فرسایش و وضعیت موجود اثر طرح حفاظت و مرمت تدوین می‌گردد .

2- طرح‌ اضطراری نجات‌بخشی: آثار در معرض خطر و اضمحلال که دارای قیدهای اضطرار هستند در این قالب مورد کارشناسی و تدوین طرح حفاظتی و مرمتی و نجات‌بخشی قرار می‌گیرند. که شامل : طرح حفاظت اضطرای و طرح حفاظتی و مرمتی است.

3- طرح‌ حفاظتی و مرمتی: آثار تاریخی در هر جا و مکان که قرار داشته باشند و مربوط به هر دوره‌ای از تاریخ که باشد نیازمند توجه و نگهداری دقیق است تا بتوانند همانطور که تا کنون استوارانه نمود خود را بیان نموده‌اند شکوهمندانه حفظ و معرفی گردند. 

4- مستندنگاری: در راستای بیان موضوعات تخصصی تصاویر نقشه‌ها و اسلایدهایی با ویژگی و حساسیت خاص خود تهیه می‌شود که به عنوان مستندات طرح حفاظتی و مرمتی از آن ها بهره‌گیری می‌شود.

5- ساختارشناسی: تجزیه‌های شیمیایی پتروگرافیک و انکسار اشعه ایکس نشان میدهد که تمام سنگهایی که هخامنشیان بکار گرفته اند سنگ آهک سخت و فشرده ای است که شامل حداقل 99% کلسیت خالص است و سنگهایی که در زمان حاضر برای تعمیرات مورد استفاده قرار می گیرند نیز از همین نوع هستند. مادامی که استوار ساختن بنایی یا بخشی از یک اثر به علت از بین رفتن و یا مفقود شدن ایجاب کند، سنگ های جدید را جایگزین سنگ های مفقود و یا عوامل معماری دیگر می‌کنند و یا قسمت های شکسته به اتصال سنگ های جدید مرمت می‌شود و این کار وقتی صورت می‌گیرد که مطالعات آناستیلوزی و پاره‌یابی اتمام یافته باشد و مطالعات ایستایی نیاز به کاربری سنگ جدید را اعلام نماید وبا توجه به مطالعات ساختاری سنگ مورد نیاز جهت امور بازسازی را انتخاب و مراحل ساخت قطعه مطابق الگو انجام می‌پذیرد وپس از به دست آوردن قطعه مورد نظر مطابق الگو عملیات بازسازی, مرمت و استحکام بخشی انجام می‌گردد.

6- رولوه وضعیت موجود: در این مرحله از طرح وضعیت موجود اثر با وسیله نقشه با جزییات مشخص می‌گردد و آسیب ها و فرسایش های موجود را در آن مشخص و معرفی می‌نماییم. این اقدام به صورت برداشت دستی با استفاده از روش مختصاتی و مثلثاتی انجام می‌گیرد و مستلزم دقت در حد میلیمتر است. با توجه به استفاده از علوم ژئوماتیک در راستای امور مستندنگاری وضعیت موجود می توان در پاره ای از موارد نیز از نقشه‌های فتوگرامتری استفاده نمود، لیکن باتوجه به میزان دقت و نوع ترسیم مورد نیاز در پاره‌ای از موارد این روش به خوبی جواب گوی نیاز مرمتکاران نیست.

7-  طرح موقت حفاظتی و مرمتی: پس از کارشناسی وضعیت موجود در صورت بحرانی بودن وضعیت ایستایی و بقاء اثر راهکارهای موقت و معتبری در قالب طرح حفاظت اضطراری پس از تبادل روش های ممکن بین متخصصین و نتیجه‌گیری مثبت در اولویت اجرا قرار می‌گیرد.

8- مطالعات استاتیکی:  در عصر تکنولوژی و پیشرفته امروزی علوم مختلف را می توان در راستای مرمت و احیای آثار و ابنیه تاریخی به کار گرفت. در راستای محاسبه میزان مقاومت‌ استاتیکی و ایستائی آثار و ابنیه تاریخی از نرم افزارهای مختلفی استفاده می‌شود و این امر درصد خطا و اشتباه را در امر مرمت بسیار کم می‌کند.

9- آسیب‌شناسی و مستندنگاری تخصصی:  در راستای تهیه و تدوین طرح  مرمتی و حفاظتی نتیجه مطالعات و بررسی‌های استاتیکی و آسیب‌شناسی تخصصی به همراه مستندنگاری‌های انجام شده طبقه بندی می‌گردد و در قالب طرح حفاظتی و مرمتی  به مراجع ذی صلاح ارسال می‌گردد.

فرایند آسیب شناسی آثار سنگی:

به طور اختصار عمده‌ترین آسیب‌های شناسایی شده را معرفی می‌نماییم:

1-                     باز شدن درزها و ترک ها و خوردگی سنگ ها در اثر فشارهای مکانیکی ریشه‌های گیاهان و یا ترشح اسیدهای گوناگون،توسط گلسنگ ها .

2-                     درزها، که ممکن است افقی، عمودی و یا مایل باشند .

3-                     تورق و قطعه قطعه شدن، در این حالت سنگ ها به لایه‌ها و یا قطعات کوچک تر تبدیل می‌شوند

4-                     حفره‌هایی که اندازه‌های مشخصی ندارند ولی می‌توانند ریز یا درشت باشند. 

5-                     نوشتن یادگاری، حجاری اثر جدید بر روی آثار پیشین، شکستن محل بست های فلزی به قصد ربودن فلز و سرب آن از آسیب‌ها محسوب می‌شوند .

روش مرمت سنگ به صورت تشریحی:

 برای استواری ترکیب بناها و اتصال تکه های شکسته سنگ ها میله های فولادی و یا برنزی با ابعاد گوناگون بر حسب احتیاج بکار برده می شود و این میله ها در اندرون سوراخ هایی که به وسیله   مته های مخصوص ایجاد می شود، قرار می گیرد. برای سوراخ هایی به قطر 25-4 میلیمتر مته برقی بکار می رود، برای سوراخ هایی با قطر بیشتر از 30-50 میلیمتر از مته ای که با فشار هوا کار می کند استفاده می شود. در صورتی که برای سوراخ های حتی بزرگتر جهت گذاشتن میله های فولادی قوی چون ممکن است ارتعاشات حاصله از مته کمپرسی سنگ را ضایع سازد، از مته برقی استفاده می شود و هنگام سوراخ کردن از آب نیز استفاده می گردد. این نوع مته اخیر می تواند سوراخ هایی تا قطر 90 میلیمتر نیز ایجاد کند.در مواردی که اقتضا کند برای استوار ساختن و یا اتصال سنگ ها، از وسایل نیرومندتری مانند تیرآهن های T شکل دوگانه استفاده می شود. سپس  میله های فولادی و سیم های آهنی را در بستری از سیمان قرار می دهند، که با فشار کم در داخل سوراخ اطراف آن ها تزریق می گردد. هنگامی که برای استوار ساختن یک بنا، میله فولادی یا آهنی بکار می رود، پیش از تزریق سیمان مایع، از بیرون ترک ها و شکاف ها را با سیمان مخلوط با براده ی سنگی که از جنس سنگ مورد تعمیر باشد، مسدود می سازند. بدین طریق سیمان تمام خلل و فرج داخل سنگ را پرکرده در شکاف های بسیار ریز مویین نیز نفوذ می کند. هنگامی که هدف وصل کردن قسمت های شکسته سنگ های بزرگ باشد، سیمان بین سطوح اتصال نیز نفوذ یافته، حفره های احتمالی واقع در محل اتصال و نیز شکاف ها و ترک های داخل سنگ را که قبلاً به همان طریق موصوف فوق بسته گردیده پر خواهد ساخت. وقتی که قرار است عنصر معماری مورد تعمیر را در محل عملکرد خود قرار دهند یعنی در محلی که متحمل فشار خواهد شد، میله را از داخل در تمام طول سنگ گذرانده سپس دو سر آن را از دو سو در بیرون با پیچ  و مهره محکم می بندد.در مواردی که فشار وارد به سنگ خفیف باشد، میله را فقط تا طول معینی از دو طرف محل شکستگی داخل سنگ می کنند. قطعات کوچک و حتی تکه های بزرگ سنگ را وقتی که سطوح اتصال چسبندگی کامل داشته باشد فقط با چسب سنگ[1] ( ماستیک ) به هم وصل می کنند. هنگام لزوم برای اطمینان از یک اتصال نیرومند تر، علاوه بر چسب از میله های فولادی نیز استفاده می شود. همیشه باید پیش از اتصال سطوح قطعات شکسته به یکدیگر آن ها را کاملاً پاک کرد تا این که خوب در یکدیگر جفت گردد. کار تمیز کردن بوسیله ی برس های فولادی انجام می گیرد. برای پاک کردن ترک ها و شکاف های وسیع تر در سطح سنگ تزریق سیمان مایع نیز عمل می شود. سپس سیمان وارد حفره های درون سنگ شده را یک پارچه و محکم می سازد. در هر صورت سیمان نباید در سطح سنگ نمایان گردد، به همین دلیل شکاف ها را نخست با اندازه دو سانتی متر از بیرون به همان طریقی که درمورد سنگ های بزرگ که با میله های فولادی اقدام می شود. مسدود می کنند فقط سوراخی باقی می گذارند که از آنجا کار تزریق انجام گیرد. شکاف های کوچکتر در سطح سنگ را با چسب بیرنگی که با پودر همان سنگ مخلوط می شود پر می نمایند، بطوری که محل تعمیر رنگ خاکستری صحیح را بخود گرفته و تا حد امکان تعمیر کمتر نشان داده شود. هنگامی که سنگ های بزرگ را از جای خود بر می دارند، همیشه پیش از نصب مجدد آن ها    خاک ها و خرده سنگ ها و ریشه گیاهانی که بین آن ها جمع گردیده برداشته می شود و سطح سنگ ها کاملاً پاک می گردد. فقط هنگامی که استوار ساختن بنایی و یا بخشی از یک بنا و یا دلائل ساختمانی دیگر ایجاب کند، سنگ های جدیدی را جایگزین سنگ های مفقود و یا عوامل معماری دیگر می کنند و یا قسمت های شکسته با اتصال سنگ های تازه مرمت می شوند و این کار وقتی صورت می گیرد که از ابعاد و شکل قسمت مفقود کاملاً اطمینان یافته باشد. مثلاً برای این که قرنیس باقی مانده را مستحکم سازند ممکن است یک سردر تازه ای را جانشین سردر مفقود شده نمود و یا یک سردر شکسته را مرمت کرد، به شرط آن که ابعاد دقیق عناصر مفقود و یا شکسته شده را کاملاً بدانند. به همین طریق می توان یک تکه ستون مفقود شده و یا ته ستون و یا شالی ستون شکسته را با بکار بردن سنگ جدیدی مرمت کرد، مشروط بر آن که ارتفاع و قطر دقیق ته ستون و ابعاد درست شالی ستون معلوم باشد. وقتی جای سنگ مفقود برای تماشاگر مریی نباشد، مانند پشت قطعه قرنیسی یا سردر روی درگاهی که دارای دو سنگ سردر است، بخواهند پرکنند، سنگ تازه ای بجای سنگ مفقود قرار نمی دهند بلکه فضای خالی را با شفته ای از سیمان و خرده سنگ هایی از جنس سنگ مورد تعمیر پر می کنند.هنگامی که تجدید ترکیب قسمت هایی از نمای پله ای لازم باشد، برای این که از نفوذ آب و آسیب به نقش های برجسته جلوگیری شود می توان سنگ تازه ای را جانشین قسمت های مفقود شده یا شکسته نقوش برجسته تزیینی و کتیبه دارکرد. در هر حال این کار موقعی صورت می گیرد که جای دقیق قسمت های اصلی که می بایست دوباره وصل شوند معلوم باشد. در مورد تعمیر پلکان، جاهایی سنگ جدید الحاق می شود که قسمت اعظم پله یا ردیفی از پلکان مفقود و یا به شدت آسیب دیده باشد و بالا و پایین رفتن بازدید کنندگان را دشوار یا خطرناک سازد. تمام سنگ هایی که جهت الحاق در تعمیرات به کار می رود از معادن جدید کوه رحمت یعنی همان محلی که سنگ تراشان عهد هخامنشی ازآن سنگ بریده اند، تهیه می شود تا ازنظر رنگ و ترکیب با مصالح باستانی هماهنگ گردد. در هر صورت محل استخراج جدید همیشه دور از محل استخراج باستانی برگزیده می شود.قطعات سنگ جدید را پیش از نصب در محل استخراج با ابعاد تقریبی می برند و این تکه های جدید تکمیلی پیش از اتصال به باقی مانده سنگ اصلی مورد تعمیر به شکل محل نصب درآورده می شود.پس ازنصب، این سنگ ها را با ابزار ظریف تر تراشیده ، سطح آن را با سنگ قدیمی تراز می کنند. به هر حال گاهی اوقات این کار پیش از عمل نصب بر روی زمین اجرا می شود. اما در مورد شالی های جدید زیر ستون و شالی هایی که باید مرمت شود. کار تراش آن ها همیشه پیش ازنصب در محل انجام می گیرد. الحاق عناصر حجاری شده مانند قسمت هائی از سر ستون، یا گلوئیهای اطراف در و پنجره و غیر آن، بدون کوشش در ایجاد جزئیات نقوش فقط به تراش خطوط اصلی نقوش اقدام می شود. فقط شیارها یا ابزار قاشقی میله های ستون دار را در روی سنگهای جدید الحاقی در می آورند.تا سبب قطع خطوط عمودی نگردد. جهت قسمت های الحاقی نقوش برجسته و کتیبه ها از لوحه های سنگی به قطر 8-10 سانتی متر استفاده می شود.این لوحه های سنگی را هم تراز با سطح متن نقوش برجسته و یا صفحات کتیبه دار با سیمان چسبانده، فقط به اندازة چند میلی متر برای تراش بعدی آنها را جلوتر نصب می کنند.سنگ های مفقود پلکان را با لوحه های جدیدی به قطر 11-10 سانتی متر معمولاً به اندازه پله های اصلی، جایگزین می سازند. قبل از نصب سنگ در زیر آن کمی کوتاه تر ازسطح اصلی بتون ازجنس سیمان و شن درشت می ریزند و هنگامی که بتون هنوز تر است، سنگ بر روی آن می چسبانند. پله های شکسته مرمت می شود و گاهی اوقات وصله های مفقود را با الحاقاتی از سنگ جدید، به همان روش که در مورد الحاق سنگ های دیگر فوقاً توصیف شد، انجام می دهیم. سطح خارجی تمامی سنگ های الحاقی تازه، به طریقی که با سنگ اصلی فرق داشته باشد، به وسیلة قلم دندانه ای به پهنای 25 میلی متر که دارای 9 دندانه باشد، بطور اریب، شیارهای موازی می دهیم . در حالی که بیشتر کارهای حجاری با دست انجام می گیرد. برای صاف کردن سنگ های الحاقی پیش از این که اسکنه برقی به کار رود، از ساب های مدور الکتریکی استفاده می شود و اسکنه یا قلم دندانه داری که برای این قسمت استعمال می گردد، با فشار هوا به کار می افتد. اما در مورد الحاق سنگ های جدید در جاهایی که قبلاً با سنگ های قدیمی دیگر پوشیده شده بود، برای حجاری سطح سنگ الحاقی روش دیگری برگزیده شده است، بدین معنی که با قلم دندانه دار ضرباتی بر لبه ی محل اتصال سنگ وارد می کنند. در برخی موارد که قسمتی از تخته سنگ الحاقی در اصل داخل یک دیوار خشتی قرار داشته، این قسمت را تراش مختصر زبری می دهند، ولی کار تراش قسمت دیگر به طور کامل انجام می گیرد و همیشه تاریخ اجرای کار بر روی سنگ نقر می شود.همیشه پیش از مرمت هر بنا و یا قسمتی از بنا، بررسی دقیق باستان شناسی به عمل می آید. بازمانده هایی که هنوز در جای اصلی هستند و نیز قطعات و تکه سنگ های پراکنده بر روی زمین اطراف، مورد آزمایش واقع می شود، سپس سنگ ها و قطعاتی که معلوم گردید متعلق به بنا و یا بخش مورد تعمیر است، شماره گذاری می گردد. بعداً عکس ها و ترسیمات دقیقی ازبنا برداشته و نقشه ای از محوطه اطراف می کشند و تمام سنگ های کوچک و بزرگ متعلق به اثر مورد تعمیر را که در آن محوطه قرار دارد، به ترتیب شماره آن ها ، بر روی نقشه نشان می دهند. همه این کارها برای ضبط وضع پیش از تعمیر بنا انجام می یابد. بنابراین عناصر معماری فرو ریخته را تا آنجا که ممکن است در روی زمین ترکیب و ترمیم می کنند. قطعات بزرگ و تکه سنگ های مفقود در سایر جاها و در روی صفه و در موزه مربوطه مورد جستجو قرار می گیرد. در نتیجه این مطالعات طبعاً در تمام مدت جریان کار ادامه می یابد، اغلب این امکان حاصل می شود که درباره ی شکل اصلی اثر مورد نظر اندیشه روشن تر پیدا شود که مطالعات قبلی را تکمیل و تصحیح نماید و گاهی اوقات این امر به کشف مهمی درباره ی جنبه های ناشناخته معماری منجر گردیده است.

---