شهرک ابرج یکی از مناطق مهم گردشگری شهرستان مرودشت

شهرک ابرج یکی از مناطق مهم گردشگری شهرستان مرودشت محسوب می شود که گزیده ای از توصیفات بارز این منطقه را بیان می نماییم .

شهرک ابرج

      در فاصله 70 کیلومتری شمال غربی شهرستان مرودشت در دامنه کوهی تاریخی بنام اشکنوان روستایی با جمعیت تقریبی 3000 نفر مستقر می باشد که بسیار دیدنی و زیباست. وجود چشمه سارهای طبیعی ، جنگل های مصنوعی و طبیعی شامل :( انار ،گردو، خرمالو ،بادام وحشی ،بلوط ) .  قلعه رفیع و تاریخی مشرف بر روستا و مهم تر از همه  بافت زیبای قدیمی روستا که به صورت پلکانی با مصالح خشت و چوب احداث گردیده و زیبایی آنرا دو چندان کرده است . آثار ، مدارک و شواهد تاریخی بجای مانده بر بلندای کوه و اطراف آن قدمتاین منطقه و قلعه را به دوران  ساسانی و پیش از آن می رساند و این قلعه بهمراه دو قلعه دیگر مرودشت بنام های قلعه شکسته وقلعه استخر از جمله دژهای پدافندی، مسکونی و مقاوم در مقابل حملات و یورش های بیگانگان در مواقع ضروری بوده است.

در بازدید بعمل آمده از این روستا علاوه بر جاذبه های طبیعی موجود بافت قدیمی روستا با معماری خاص و پلکانی خود و وجود ساختمان های دو الی سه طبقه در آن،وجود درب های چوبی با تزئینات فلزی و چوبی خاص ، وجود دو پایه ستون سنگی ،کوچه پس کوچه های باریک و پر پیچ و خم ، بقایای موجود دو تنوره سنگی ساروجی متعلق به آسیاب های آبی با قدمت حدود 150 سال و دو اصله درخت سرو قدیمی رفیع با قدمت بالای یکهزار سال بچشم می خورد که به حق حائز اهمیت و دارای ارزش تاریخی ، فرهنگی هستند و با توجه به پتانسیل ها و استعداد های موجود این روستا در فهرست جاذبه های طبیعی و تاریخی گردشگری قلمداد می گردد.که مطمئناً با معرفی و شناساندن آن به گردشگران و اختصاص اعتبار در زمینه بهسازی مسیر دسترسی به روستا و نصب و ایجاد سرویسهای بهداشتی و سایر نیازمندی های اولیه زمینه اشتغال زایی و درآمدزایی را برای ساکنین محل که مردمانی کشاورز و باغدار هستند فراهم نمایند .

علی احمدی

کارشناس باستان شناسی

ضوابط مربوط به حفاظت محدوده حریم تخت جمشید

باسمه تعالی

ضوابط مربوط به حفاظت محدوده حریم تخت جمشید که در سال 1351 تصویب گردیده به شرح ذیل می باشد و رعایت نکردن این قوتنین خلاف قانون بوده و پیگرد قانونی دارد .

ضوابط محدوده حریم تخت جمشید

ضوابط منطقه 1 :

1 – احداث هر گونه ساختمان و هر نوع مستحدثات و تأسیسات و غرس اشجار و دخل و تصرف در اراضی و هر گونه کند و کاو ممنوع است .

2 – انجام زراعت در اراضی مزروعی که آثاری در حال حاضر در آن مشهود نیست و در اثر بررسی نیز مشخص نگردد بلامانع می باشد.

3 – در کوه رحمت و نقش رستم هر نوع تأسیسات کوه بری ، انفجار ، جنگل کاری ، غرس اشجار ، زراعت ، احداث ساختمان ، نصب دکل و نظایر آن و هر گونه عملیات که موجب تغییر شکل هیئت و منظر عمومی کوه شود ممنوع است .

4 – ساختمان های موجود هتل هما و متل جهانگردی و محوطه سازی و اشجار آنها و نیز ساختمان ژاندارمری و نگهبانی و پمپ بنزین و نظایر آنها که از نظر رفاهی مورد نیاز بازدیدکنندگان آثار است می توانند باقی بمانند . لیکن برای توسعه محوطه سازی و ایجاد تأسیسات جدید باید قبل از هر اقدامی موافقت مسئولین مربوطه و کارشناسان آثار باستانی را جلب نمایند .

5 – در این منطقه ساختمان های مسکونی یا دامداری و هر نوع تأسیسات دیگر موجود باید در موقع مقتضی برچیده شوند .

6 – توسعه شهرک زراعی تخت جمشید در داخل محدوده منطقه 1 ( به طرف صفه تخت جمشید ) ممنوع است .

7 – احداث چاههای آب به منظور تأمین آب مورد نیاز کشاورزی با اطلاع و نظارت کارشناسان آثار باستانی به شرط آنکه تأسیسات موتور خانه آنها از سطح موجود قرار گیرد بلامانع است .

8 – احداث کانالهای انشعابی جهت آبرسانی به اراضی مزروعی با نظارت و تعیین مسیر آنها توسط کارشناسان بلامانع می باشد .

9 – برق رسانی به چاهها به شرط آنکه پایه ها به میزان حداقل تقلیل داده شود و به دید و منظر نیز صدمه نزند . با نظارت کارشناسان آثار باستانی بلامانع است . ( پس از امکان حذف تیرهای چراغ برق باید برق رسانی به طریق زیر زمینی انجام گیرد . )

ضوابط منطقه 2 :

1 – احداث کارخانه ، کارگاههای دودزا و کوره های آجر پزی ، شهرک ها ، مجتمع های مسکونی و تفکیک اراضی به همین منظور ممنوع است .

2 – احداث ساختمانهای یک طبقه با حداکثر ارتفاع 5/4متر با پوشش مسطح بلامانع است . ( به شرط آنکه در نماسازی آنها از بکار بردن سنگهای پلاک الوان و براق و سیمان به رنگهای تند و زننده خودداری گردد . )

3 – حداکثر مساحت مستحدثات در هر نقطه نباید از 10 درصد سطح هر قطعه زمین مزروعی بیشتر باشد و در مورد واحدهای مسکونی نباید از 240 متر مربع زیر بنا تجاوز نماید .

تبصره :

کلیه آثار موجود در این منطقه مانند دروازه سنگی مجاوز گود گاو میشی و ته ستونهای واقع در محاورت باغ عزیز بیرون قریه فیروزی و یا هر اثر تاریخی و باستانی دیگر مشمول ضوابط حفاظتی آثار باستانی خواهد بود .

مرمت کاران تخت جمشید در دست فراموشی

فراموش کردن مرمتکاران = مرگ مرمت در تخت جمشید

تخت جمشید ( شهر پارسه ) حدود 2550 سال قدمت تاریخی دارد و اولین بار به دستور داریوش هخامنشی شروع به ساخت این بنای بزرگ سنگی کردند. در دوران هخانشی هم بعضی از سنگ ها در حین جابجایی یا نا کار آمد بودن سنگ تراشان ضربه هایی می دیدند که باعث ایجاد ترک ها یا اشتباهات حجاری می شد . استاد کاران با تجربه ای بودند که بوسیله وصله گذاری سنگ در محل های تخریب شده ، سنگ را مرمت یا تعمیر می کردند . این علم گسترده نسل به نسل از هخامنشیان به دوران های بعد انتقال یافت ، به صورتی که حجاری های متعددی از دوران اشکانیان ، ساسانیان و ..... بر جای مانده است ، حدود 70 سال قبل دولت ایران بر این شد تا با همکاری شرکت های خارجی بنای عظیم سنگی تخت جمشید را از زیر خاک بیرون آورند. هر چند در این دوران آثار متعددی از ایران باستان بوسیله خارجی های به سرقت رفت ، اما در کل تخت جمشید از 2550 سال قبل به یادگار ماند ، همراه با شروع خاکبرداری قسمت های مختلف تخت جمشید ، کار مرمت قسمت های مختلف کاخ های تخت جمشید ( درگاه ها ، جرز ها ، نقش برجسته ها و .... ) با آموزش تعداد متعددی از ایرانیان بومی منطقه شروع شد . این هنر گران بها دوباره روح و جسمی تازه گرفت و چنان پیشرفتی کرد که همانند سنگ تراشان و مرمت کاران تخت جمشید در هیچ کجای کره زمین یافت نمی شد .

گروه قدیمی مرمت کاران این هنر گسترده را به کار آموزان جدید که حدود 10 الی 16 سال سابقه کار دارند ، آموختند و خودشان یکی یکی با زنشست گردیدند ، هم اکنون حدود بیست نفر از مرمت کاران با تجربه ای که علم مرمت را خیلی خوب آموخته اند در تخت جمشید مستقر می باشند ، اما حیف که چند سال است دیگر نه به مرمت کاران ارزشی می نهند و نه به مرمت در تخت جمشید ، مرمت کاران تخت جمشید چند سال دیگر خواهند رفت و مرمت و مرمت کار به فراموشی سپرده خواهد شد . ( می گویند : روز از نو – روزی از نو ) اگر به همین منوال باشد باید دوباره از کشورهای دیگر مرمت کار بیاوریم و هزینه های گزافی را پرداخت نماییم . در صورتی که خیلی راحت و بدون درد سر می توانیم مرمت کاران تخت جمشید را برای گذراندن دوره های تخصصی و علم های جدید مرمت جهانی به کشور های صاحب نام اعزام کنیم و بعدا کارآموزان جدیدی کنار این مرمت کاران با تجربه دوره های لازم را ببینند ، تا دیگر به کشورهای خارجی وابسته نگردیم . از تمام مسئولان و دست اندر کاران میراث فرهنگی خواهشمندم همتی نمایند و نگذارند چنین امر ناخواسته ای اتفاق بیفتد .

مرمت های دوره 1931 تا کنون آثار تاریخی تخت جمشید مرودشت

- مرمت های دوره 1931 لغایت 1934 میلادی:

 دراین دوره مرمتی هیأت باستان شناسی مؤسسه شرقی دانشگاه شیکاگو اولین حفاری های علمی را زیر نظر پروفسور" ارنست هر تسفلد" به عنوان مدیر هیأت و" فردریش کرفتر" کوشیدند  تا حد امکان شکل اصلی را به بنا بدهند. در این دوره مرمت و بازسازی بنای مشکوی (حرمسرا) خشایارشا،همچنین مرمت و بازسازی تعدادی از قلمه ستون های کاخ آپادانا انجام پذیرفت .

- مرمت های دوره 1935 لغایت 1939 میلادی:

در این دوره تعمیرات دیگری توسط هیأتی به ریاست دکتر" اریک اشمیت "اجرا گردید. تعداد ی از ستون های کاخ آپادانا نیز با ملات ماسه و سیمان مرمت و تعداد زیادی از سنگ های منقوش راه پله شمالی و شرقی آپادانا به جای خود نصب گردید. حجم زیادی از ارتفاع دیوارهای بنای خشتی خزانه نیز کاسته و لبه آن ها را با آجر مستحکم کردند، روی آن ها را با اندود کاه گل مرمت و پوشاندند .

مرمت های دوره 1939 لغایت 1964 میلادی:

در این دوره عملیات حفاری و مرمت بوسیله بنگاه علمی تخت جمشید زیر نظر اداره کل باستانشناسی ایران و توسط آقایان" دکتر گدار" و "سید محمود مصطفوی" و مدیریت آقای" علی سامی" ادامه یافت. حفاظت دیواره های خشتی و نیز حفاظت و مرمت پایه ستون ها و ستون های کاخ آپادانا به روش قالب برداری و مرمت آن ها با ملات ماسه و سیمان انجام پذیرفت. قسمت های شکسته ی نقش برجسته های راه پله های کاخ آپادانا مرمت شد و سایبان هایی جهت نگهداری آثار در برابر عوامل متغیر جوی، برفراز نقش برجسته پلکان شرقی آپادانا و پلکان  شمالی کاخ شورا احداث و نقوش با لایه ای از موم عایق و استحکام بخشی سطحی گردید.

مرمت های دوره 1964 لغایت 1978 میلادی:

آغاز مرمت های علمی این دوره توسط مؤسسه ایتالیایی شرق میانه دور ایزمئو به ریاست آقای " جوزپه توچی" و مدیریت کارگاهی آقای "سزاره کاربونه" از اکتبر تا دسامبر 1964 و از ماه مه تا ژانویه 1965، از دسامبر 1964 تا نیمه اول سال 1978 تحت مدیریت کارگاهی آقای "جوزپه تیلیا "انجام گرفت. در مرمت های این گروه که شامل آناستیلوزو بیشتر به صورت جایگزین کردن سنگ جدید در محل های لازم سعی گردید شکل اصلی بنا به دست آید . عملیات نجات بخشی سد داریوش توسط همین گروه انجام گرفت. مشروح گزارش های این دوره در کتابی با عنوان گزارش ها و رسالات به چاپ رسیده است.

مرمت های دوره 1978 تا کنون:

 در این دوره با توجه به مطالعات پژوهشی و بنیادی که توسط مرکز اطلاعات و حفاری باستان شناسی در آسیا با مدیریت دکتر" دومنیکوفاسنا[1] " و اعضاء آن و مهندس" اجنیو گالدیری" و مطالعات آزمایشگاهی و آنالیز سنگ های مجموعه تاریخی هخامنشی توسط دانشگاه شیکاگو به سرپرستی" دکتر سیمون لوین" وکارشناسان سازمان میراث فرهنگی کشور و بنیاد پژوهشی پارسه ـ پاسارگاد و تحت مدیریت اجرایی کارگاهی استاد" حسن راهساز" عملیات آناستیلوز، مرمت و استحکام بخشی در مجموعه های تخت جمشید، نقش رستم، پاسارگاد و سایر آثار سنگی ایران انجام پذیرفته است.  اقدامات مرمتی، حفاظتی و نجات‌بخشی در این دوره مطابق با معاهدات و کنوانسیون های بین المللی پس از تصویب کمیته فنی مطابق برنامه زمان‌بندی شده اجرا می‌گردد.گروه اجرایی اداره میراث فرهنگی مرودشت (تخت جمشید) کارهای اجرایی خود را از سال 1357 تاکنون با توجه به تحقیقات، مطالعه و آزمایشات گروه های علمی معتبری همچون؛ مؤسسة شرقی دانشگاه شیکاگو، مؤسسه ایتالیایی شرق میانه (گروه ایزمئو)، دانشگاه نیویورک طرح های حفاظتی و مرمتی و نجات بخشی آثار تاریخی کشور را  مطابق با کنوانسیون های بین المللی با همکاری استادکاران سنگتراش و مرمتکاران بومی زیر نظر سازمان میراث فرهنگی کشور تحت مدیریت کارگاهی استاد" حسن راهساز" در جای‌جای دیار همیشه جاوید ایران زمین انجام می‌دهد. عمده‌ترین کارهای این گروه را می توان در آثار سنگی دوران هخامشی مشاهده نمود. سعی این گروه نجات آثار از ویرانی بیشتر است. با درنظر گرفتن برنامه های طرح شده و با توجه به اولویت‌ها، آثار مورد مطالعه و بررسی قرارگرفته و مطابق با برنامه حفاظتی، مرمتی کارها انجام می‌شود.  لیست اقدامات مرمتی انجام شده و سایر فعالیت های حفاظتی، تعمیرات، استحکام بخشی و نجات بخشی آثار سنگی داخل و خارج از مجموعه پارسه- پاسارگاد تا پایان سال 1383 به شرح زیر می باشد؛

- تعداد 38 عدد دروازه ، پنجره،طاقچه و جرزهای کتیبه دار مجموعه تخت جمشید شامل ( کاخ شورا، کاخ هدیش وبنای دروازه ملل) مرمت و بازسازی و استحکام بخشی انجام گرفته است.

 - تعداد 16 عدد از ستون های کاخ آپادانا ،دروازه ملل و بنای بارعام کورش کبیر، در پاسارگاد مرمت، استحکام بخشی و آناستیلوز صورت گرفته است.

 - تعداد 5 عدد سر ستون های گاو و عقاب مجموعه تخت جمشید مرمت و استحکام بخشی شده.

 - تعداد بی شماری از زیر ستون های بنای خزانه، کاخ صد ستون، دروازه نیمه تمام و کاخ هدیش، وصالی و مرمت شده است.

- مرمت، باز سازی، استحکام بخشی و نجات دهی قطعات در حال سقوط و هدایت  سیلاب های فراز آرامگاه های اردشیر اول، اردشیر دوم در تخت جمشید و داریوش اول در نقش رستم.

 - حفاظت، مرمت، استحکام بخشی و گلسنگ زدایی نقش برجسته های آرامگاه های نقش رستم،  نقوش برجسته نقش رجب وکاخ های پاسارگاد.

 - ایجاد کانال های هدایت آب باران به داخل آبروهای اصلی صفه و کنترل سیلاب های کوه مهر (رحمت) به خارج از صفه.

 - ایجاد پوشش حفاظتی نقش برجسته های پلکان منقوش کاخ آپادانا و پلکان کاخ شورا و کف فرش های خزانه ، تچر و درگاه های کتیبه دار مجموعه تخت جمشید و پاسارگاد با مساحت بیش از 2600 متر مربع .

 - تسطیع و شیب بندی محوطه تخت جمشید جهت دفع آب ها و شن ریزی مسیر بازدید کنندگان به مساحت 38000 متر مربع.

 - مرمت و بازسازی تمام دیوارهای خشتی مجموعه تخت جمشید و پاسارگاد و قسمت هایی از دیوارهای جنوبی صفه تخت جمشید.

 - مستندنگاری وضعیت موجود بنای آرامگاه کورش و طرح مرمت این بنا.

 - لایروبی بیش از 500 متر طول کانال های صفه تخت جمشید که مسدود شده بود و لایروبی بیش از 210 متر کانال جدید کشف شده و تعداد 6 منحول جهت دستیابی و استخراج خاک و تهویه هوا در طول500 متر احیاء شده است.

سایر فعالیت های انجام شده این دوره مرمتی در دیگر شهر ها و استان ها:

- شهرستان مرودشت ـ بنای پل خان، مستند نگاری و تهیه برنامه تعمیراتی.

- بنای پل بند امیر ـ باز سازی دهانه های پل و کانال گاو شیر.

- شهر شیراز ـ ارگ کریم خانی، موزه سنگ، نارنجستان قوام، باغ عفیف آباد.

- فیروز آباد ـ نقش برجسته نبرد پیروزی اردشیر اول بر اردوان پنجم.

- شهر اقلید ـ مرمت و نجات بخشی کتیبه ساسانی تنگ براق اقلید .

- استان بوشهر ـ مرمت و نجات بخشی بنای گوردختر، برنامه تعمیرات و عملیات نجات بخشی.

- استان قم ـ مرمت و نجات بخشی صحن اتابکی و تالار آیینه (صحن مطهر حضرت معصومه(س))

- استان تهران ـ کاخ گلستان مرمت تخت مرمر.

- شهر گلپایگان ـ مرمت و نجات بخشی سنگ قبر امامزاده قاسم.

- استان زنجان ـ مرمت و نجات بخشی ارگ سلطانیه.

- استان همدان ـ مرمت و نجات بخشی بنای گنج نامه.

- استان کرمانشاه ـ مرمت و نجات بخشی بنای طاق بستان و آثار هخامنشی بیستون.

- شهرکنگاورـ مرمت و نجات بخشی معبد آناهیتا.

 - شهر خرم آباد ـ جابجائی وزین ترین سنگ اثر تاریخی (کتیبه سنگی) به صورت یک پارچه به وزن 280 تن.

- استان خوزستان ـ مرمت کتیبه های تنگ تکاب بهبهان و بنای آپادانای شوش.

- استان آذربایجان شرقی و غربی ـ مرمت کلیسای زور زور، قره کلیسا و سنگ بسم اله.

باید به اطلاع عموم علاقمندان به مرمت آثار هنری و ابنیه تاریخی برسانم تیم مرمت در تخت جمشید شامل استاد کاران با تجربه ای است که از 12 تا 17 سال سابقه کاری دارند و همگی دارای مدرک درجه هنری یا مدرک معادل مدارک دانشگاهی از درجه 4 چهار ( معادل فوق دیپلم )و 3 سه(معادل لیسانس )در رشته مرمت آثار هنری می باشند.

اسامی تمام مرمت کاران حال حاضر تخت جمشید به قرار زیر می باشد :

1- ناظم زارع 2- سیروس زارع 3 – محمد زارع ( کمال ) 4 – محمد زارع (جواد ) 5- حسن زارع 6- جمشید زارع 7 – سعید زارع 8- مهرزاد زارع 9- خشایار زارع 10- گل محمد زارع 11- ایوب صفی زاده 12- محمد رضا رنجبر 13- خدامراد سلطانی 14 – کهزاد حبیبی 15- کرامت بردبار 16- عنایت بردبار 17 – جهانمیر ستوده 18- محمد رضا رفیعی 19- افشین دهقان

 20- سید ابراهیم موسوی 21- علی ضامن خالدیان 22- جعفر سیاوشی

---

مرمت های دوره هخامنشی در تخت جمشید

مرمت های دوره هخامنشی:

 حفاظت و مرمت از دیر- باز تاکنون مورد توجه بوده است به نحوی که اولین گام‌های مرمتی و حفاظتی صورت گرفته در آثار هخامنشی را می‌توان به زمان هخامنشی نسبت داد.

  - باید گفت که نحوه برگزیدن، کندن ،حمل و سوار کردن ،جفت ساختن و برپا داشتن تخته سنگ‌های تخت‌جمشید و تراش و پرداخت نقوش برجسته و دیگر کارهای ساختمانی از اهمیت به سزایی برخوردار است، لذا  مطالبی از تحقیق مهندس« خانم آ ـ ب ـ تیلیا[1]» در این باب آورده می‌شود:

 «سنگ‌هایی که در تخت‌جمشید بکار رفته‌اند، از نظر جنس دو نوع اند، یکی کمی صخره‌ای و از جنس سنگ‌های آهکی به رنگ خاکستری شفاف با سنگواره‌های دوره کرتاسه میانی می‌باشد و دیگر، سنگی صخره‌ای از جنس سنگ آهک ولی سخت‌تر و فشرده‌تر از اولی و به رنگ خاکستری مایل به سیاه، سنگ اولی را از معدن شمال غرب صفه و اطراف تخت‌جمشید و نواحی دور و نزدیک آن می‌آورده اند و سنگ دومی را از معادن مجدآباد در40 کیلومتری غرب تخت‌جمشید به این محل آورده اند.

 جهت کندن تخته سنگ‌ها شیوه های متفاوتی صورت می‌گرفته است، اول بر لبه صخره‌های پهن- قسمتی بی‌زبره را معین کرده، با کنر ، قلم ، تیشه و میخ‌های مخصوص، گودال‌هایی به عمق 60 سانتی متر در فواصل معین می‌کندند و سپس در آن ها گوه‌هایی از چوب خشک می‌گذاردند و روی اش آب می‌ریختند، آب-گوه‌ها را منبسط می‌کرد و باعث فشار به سنگ می‌شد و تکه بزرگی از آن جدا می شد، اگر رگه‌های خوبی در سنگ معدن یافت می شد از همان ها استفاده کرده، با کمک گوه و اهرم تکه تکه از آن می‌بریدند.

 گاهی در همان محل استخراج، تخت‌سنگ‌ها را به صورتی که می‌خواستند عاقبت درآید، درست می‌کردند و در گوشه و کنارش زائده‌های گیره و دسته مانندی را نتراشیده می‌گذاردند تا بتوان از آن ها برای بستن و حمل کردن استفاده نمود. شیوه حمل سنگ‌ها بدین ترتیب بوده که هر سنگ را بر روی چند الوار بزرگ گذارده و زیرالوارها غلطک چوبی می‌نهادند و با هل دادن سنگ و جابجا کردن غلطک‌ها جلو می‌رفتند. در جاده از حیوانات بار-کش استفاده می‌کردند و گاهی به وسیله گل و شن جاده را مسطح کرده و چنان چه سنگ مدور بود به صورت غلطک پیش می‌بردند.

 معمولاًعقیده دارند برای گذاردن قلمه ستون‌ها و قطعات بالای درگاه‌ها بر روی هم ابتدا کنار آن ها تلی از خاک بالا آورده و سپس با شیبی تند راهی درست کرده، قطعات را به بالا می‌غلطانیده‌اند. این وضع شاید درنقاطی که ارتفاع آن محدود بوده به کار می ر‌فته است،اما مسلماً در مورد بناها و ستون‌های بلند ممکن نیست چنان کرده باشند. مثلاً ستون‌های آپادانا 22 متر از سطح حیاط بلندترند و نمی‌توان برای آنها این وضعیت را تصورکرد، در نتیجه باید قبول کرد که در قدیم هم مانند امروز داربستی درست کرده، توسط قرقره و چرخ سنگ‌ها را بالا می‌کشیده‌اند. با چوب کاج، بلوط و سدر می‌توان داربست‌های بسیار محکم ساخت و کشف چند قرقره از دوره هخامنشی که نمونه‌اش در موزه تخت‌جمشید وجود دارد ، این عقیده را ثابت می‌کند.

 برای روی هم قراردادن سنگ‌ها ملاطی به کار برده نمی‌شده، بلکه دو سطح برهم چسبیده را چنان می‌تراشیده‌اند که صاف می‌شده و به خوبی روی یک دیگر سوار می‌گشته‌اند، فقط قسمت میانی دو سطح را زبره‌تراش باقی می‌گذارده‌اند تا هر دو سطح خوب به هم بچسبند. برای پیوستن سنگ‌ها، علائم زیادی به کار می‌برده‌اند . مثلاً روی ستونی که می‌خواستند به پا کنند، چند علامت یکسان بر لبه قطعات مجاور هم، پیش از آن که بالا برده شوند، حک می‌کردند و این نقاط در سوار کردن قطعات بر روی هم می‌افتادند و خط دلخواه و طرح مورد نظر درست می‌شد.

 عمل پیوستن به چند راه انجام می‌گرفت، یکی قفل و جفت بود ، که قسمتی از یک تخته سنگ را برجسته ساخته و به همان نسبت یک گودی در تخته سنگ دیگر می‌کندند و دو سنگ را به هم می‌چسباندند، اماراهی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفت این بود که در دو سنگ مجاور دو گودی همانند و مرتبط می‌کندند و آن ها را با میله آهنی به هم بسته و روی آن سرب مذاب ریخته و صیقل می‌دادند، این بست‌ها به صورت دم چلچله‌ای، استوانه، قلمی و سرتبری ساخته می‌شدند.

 مراحل مختلف تراش را با قلم‌های متفاوت انجام می‌دادند، قلم‌های زمخت، کنر، پتک، تیشه مخصوص و چکش در مرحله اول برای جدا کردن به کار می‌رفت، سپس قلم‌های یک یا چند دندانه‌ای به کار گرفته شده، سطح را به صورت دلخواه درمی‌آوردند و مجدداً باگرده های سنگ و یا صمغ‌های مخصوص، صافی و شفافیت برای قسمت‌های تراشیده شده درست می‌کردند. نقوش رااز چند راه در تخت‌جمشید آراسته‌اند، چسباندن فلزات گران بها به صورت رویه تاج، گوشوار و طوق و غیره ـ به اصل نقش توسط سوراخ‌هایی در دو طرف هر شی که مورد نظر بود برای گوهرنشانی می کندند، و یا توسط نگاریدن و نقر کردن تزیینات اصلی لباس و تاج و کلاه با سوزن بسیار ضعیف که نمونه آن بر درگاه‌های کاخ داریوش، تچر و حرمسرا می‌بینیم، انجام می‌گرفت. (شاید آن ها در آغاز قسمت مورد نظر از سنگ صدمه دیده را که احتیاج به مرمت داشته ویا سوراخ یا ترک پنهان داشت را می‌بریدند، یک وصله بدون نقص از سنگ مناسب دیگری را پس از اندازه‌گیری کمی بزرگتر از قطعه مورد نیاز می‌بریدند، بعد از آن قطعه را الحاق می‌کردند و با صبر زیاد کار می‌کردند تا تمام ناصافی ها را در سطح حذف کنند، تکه را خارج و وارد می کردند تا این که اطرافش به سطح سوراخ به طور کامل پیوسته شود و سپس با کمک آب و ماسه آن ها را از همه طرف می‌ساییدند تا سطح وصله به طور کامل صاف شود و وصله را در محل خود قرار می‌دادند[2]).  به طور کلی می توان گفت: تعمیرات و مرمت‌های دوره هخامنشی عمدتاً در محل خلل و آسیب‌های سنگ‌ها به کار رفته که اکنون نیز تعدادی از این مرمت‌ها در جای خود باقی است. در این مرمت ها سنگ هایی که احتمالاً در حین حمل و نقل آسیب می دیده اند و سنگ هایی که رگه یا ترک یا شکافی بر اثر عوامل مخرب انسانی و یا محیطی و شیمیایی داشته اند، مرمت و بازسازی گردیده اند و یا هرگاه در سنگی رگه(سیلیسی) یا ترک یا شکافی دیده می شده، اطراف قسمت معیوب سنگ را خالی ساخته، وصله ای از همان جنس به وسیله فلزی سخت و تزریق سرب مذاب (اسکوپ) در آن می نشاندند. نمونه های  بی شماری از این نوع تعمیر را می توان بر روی سنگ های دیوار و دیگر عناصر معماری و بر روی حجاری ها، هم چنین نقش برجسته ها مشاهده کرد.

---

2- آ- ب تیلیا همسر مرمتکار آثار تاریخی استاد جوزپه تیلیا

1- کتاب گزارشها و رسالات مرحوم جوزپه تیلیا