پیشینه کتیبه نگاری

پیشینه کتیبه نگاری در جهان

    تقریبا قطعی است که نخستین آثار خطی بشر نوشتن بر روی مواد سخت مانند خشت ، عاج و در دوره های بعدی بر روی سنگ بوده است ؛ چه این مواد تا مدت درازی باقی می مانند و گذشت زمان و عوامل طبیعی به سادگی آن ها را از میان نمی برد. بعدها که موادی مانند پاپیروس و کاغذ کشف شد، نگارش بر سنگ و مواد سخت تدریجاً منسوخ شد. پس سنگ نبشته ها یا آنچه در حکم سنگ نبشته است ، یعنی نگارش بر روی اشیاء سخت را باید کهن ترین شکل کتیبه نگاری دانست. نگارش بر روی مواد سخت و سنگی در میان همه ملت هایی که پیشینه تاریخی کهنی دارند، به گونه های متفاوت دیده می شود و در سراسر جهان نمونه هایی از رواج آنها را می توان دید.

در چین

    نوشته های کهن چینی بیشتر بر روی برنز بوده است و قدمت آن ها به حدود یک هزار و پانصد سال پیش از میلاد می رسد . نوشته هایی جدیدتر از این تاریخ بر روی استخوان نیز از شمال چین بدست آمده است. همچنین قصیده هایی بر روی سنگ از حدود سده دوم میلادی در دست است. اختراع کاغذ در یکصد سال پیش از میلاد به سنّت کتیبه نگاری در چین پایان داد.

در هند

    هندی ها در آغاز تاریخ خود ، از برگ نخل برای نوشتن بهره گرفتند و مهمترین نوشته های آن ها نوشته های «آشوکا»، امپراتور بزرگ هند، به زبان «پراکریت» (= زبان های هندی میانه که در نمایشنامه های سانسکریت برای گفتار طبقات عامه به کار می رفت ) است که مربوط به سده سوم پیش از میلاد است .

در بین النهرین

    در بین النهرین آثار هم کهن تر است و هم متنوع تر. آثار سومری به هزاره چهارم پیش از میلاد مربوط می شوند که غالباً بر روی خشت هایی نوشته شده که با دوام اما سبک بوده اند و برای نوشتن و حمل و نقل مناسب، این خشت ها را پس از نوشتن در آفتاب می گذاردند تا خشک شود.

پیشینه کتیبه نگاری در ایران

    سنت کتیبه نگاری در ایران پیش از اسلام محدوده ای گسترده دارد و مطابق روش معمول زبان شناسی تاریخی این محدوده تاریخی به دوره باستان و میانه تقسیم شده است. دوره باستانی محدوده ی زمانی پادشاهی هخامنشیان و دوره ی میانه عمدتاً دورۀ اشکانیان و ساسانیان را در برمی گیرد، هر چند سنت نگارش کتیبه به خط های میانه تا قرن های چهارم و گاه بعدتر نیز در میان ایرانیان رواج داشته است. از دورۀ پیش از هخامنشیان نیز کتیبه هایی به خطوط غیر ایرانی مانند سومری ، ایلامی و خط میخی  بین النهرینی و کتیبه های اوراتو و حتی اخیراً کتیبه هایی در جنوب خراسان (= لاخ مزار، بیرجند) بدست آمده است که برخی وجود خط تصویری را در آن ها نیز احتمال می دهند.